Diplomatarium OP Dacie
Collected and edited by J.G.G. Jakobsen, Centre for Mendicant Studies of Dacia.
Vol. II (1300-1399)
(the volume is under
continued construction and still very far from completion)
Latest update:
2022.03.18
Index:
1301 8/2. Johan
Magnussen Drefeld is buried in the church of the Friars Preachers in Lund.
1302-08.
Fr. Petrus de Roskilde is elected prior provincial of Dacia and holds the
office to 1308.
1303. Gyrid Andersdatter
leaves 1 mark to the Friars Preachers in Nidaros.
1304 10/3. Cecilie Nielsdatter Galen leaves 1 mark to the Friars
Preachers in Roskilde.
1304 24/7. Canon
Gerlak in Oslo leaves 4 marks to the Friars Preachers in Oslo.
1307 9/10. Cecilie Jonsdatter
leaves 2 marks to the Friars Preachers in Roskilde.
1308 (Aug-Sep.). Fr.
Canutus of the Friars Preachers in Odense is elected prior provincial of Dacia.
1308. Fr. Olavus, former
prior provincial of Dacia, dies at the convent in Næstved.
1309 24/2. Canon Arne
Eindridsson in Nidaros leaves 1 mark to the Friars Preachers in Nidaros.
1309. The Friars Preachers
are given a site in Helsingborg.
1310 30/7. Provost
Christian of Hardsyssel leaves 6 marks to the Friars Preachers in Ribe.
1311 15/7. Bishop Oluf
of Roskilde consecrates the church of the Friars Preachers in Bruges.
1311 5/8. Johan Ängel
issues a letter on ‘the Day of St. Dominic’.
After
1312. Parish priest Peder Brakke joins the Friars Preachers in Roskilde.
(1320). Torfinn in
Henriksgård leaves 2 marks silver to the Friars Preachers in Bergen.
1323 15/8. Bishop Niels
of Børglum consecratres the priory church of the Friars Preachers in Holbæk.
1327 25/3. Otto
Pogwisch leaves 5 marks to the Friars Preachers in Schleswig.
1333 3/8. Nuncio
Petrus Gervasii takes accomodation with the Friars Preachers in Bergen.
1333. Kristine, widow of
Esger, makes donations to the Friars Preachers in Odense.
1334. Knud Iversen de
Koelbjerg makes large donations to the Friars Preachers in Odense.
1336 15/8. Provincial
chapter of Dacia is held in Sigtuna.
1341 13/8. Archbishop
Petrus Philippi OP of Uppsala dies.
1341 13/9. Ingerd Pedersdatter leaves 1 shilling gros. to the Friars
Preachers in Roskilde.
1342 9/5. Gunhild
Sigurdsdatter leaves 5 marks to the Friars Preachers in Nidaros.
1350 3/3. Godeke van
dem Berge leaves 2 marks to the Dominican Sisters in Roskilde.
1352 15/10. Elin
Torsdotter leaves 1 mark to the Friars Preachers in Oslo.
1352. A storm brings the
tower of Blackfriars Church in Strängnäs to collapse.
1359 5/8. King Håkon
VI of Norway issues a letter on ‘the Day of St. Dominic’.
1378 3/5. Canon Jöns
Pettersson of Strängnäs leaves 3 marks to the Friars Preachers in Strängnäs.
1379 4/2. Kristina
Ulfsdotter donates 100 marks to the Dominican Sisters in Kalmar.
1380 24/8. Johan van
Borken leaves 2 marks to the Friars Preachers in Stockholm.
1380 17/9. Arnold van
Lenepe leaves 5 marks to the Friars Preachers in Stockholm.
1381 21/4. Broder Assersson
sells a field in Skänninge to the Dominican Sisters in Skänninge.
1381 19/8. Herman
Hundebeke leaves 3 marks to the Friars Preachers in Stockholm.
1387. Mogens Store of
Gotland is buried in the church of the Friars Preachers in Visby.
1389 10/8. Johann
Bulemann leaves 1 mark to each priest of the Friars Preachers in Tallinn.
1390 10/8. Fr. Botto
is transferred from the province of Dacia to Teutonia.
1391 10/4. The Friars
Preachers in Tallinn own a garden outside Lemporte.
1393 16/5. The Friars
Preachers in Tallinn own a garden outside Lemporte.
1398 31/12. Werner van
deme Rode mortgages his house in Monk Street in Tallinn.
Nidaros |
Convent of Nidaros |
In a
description of the municipal nightwatch’s route through Nidaros it is described
how the watchmen should pass along the common between the king’s manor and the
house of the Friars Preachers.
Source: Town law
of King Magnus Lagabøter for Nidaros (transcript of 1576). The Royal Library,
Copenhagen.
Language:
Norwegian.
(…) Her segir vm uarðhald þau sem ver eigum:
Worder skall wppi medan Jula fridr er. Than skulu hallda ∙vi∙ menn skilrickir,
thæir sem huarcki ero røvnndir att tioffnadi ne huinnsku. Tha skall gialckyri
thill næffnna medt husbunnda radi. Enn thæir skulu haffua i læigu sine ∙v∙
merckir silffrs aff Bøar manna fe. Skall thæim lucka halfft firir Joll,
en hallft tholffthta dag i Jolum. En tha er thæssir ∙vi∙ menn ganga
thil warðar, tha skulu thæir hittaz vtt á Øyrum ock ganngi allir samtt vp vm
Skaghan. Wicki tha thrir, vt vm Giæilar (…). Enn aðrir ∙iii∙ snui
vpp æfftir langstreti oc offuan vm Klemetz kirkiu gardt, ock offuan vm Krock,
oc sua vp æfftir Bryggium, ock vp milli Kross kirckiu oc Sopssens, oc vp æfftir
lanngstreti, milli Allra Hæilagra kirckio oc Benedictus kirckiu, ock vp æfftir
almeninginu[m] milli konongs gardtz, ock prædicara husa, oc vp firir væstann
kono[n]gs gardt, thar thil ær thæir møta hinum. Sidann snuiztt vm ock ganngi
thæir af nedra ær ader genngo hit øffrø, allt vt thil gardtz Sigurdar suardaga.
(…) Sua skulu thæir ock jamnan ganga, oc vm snuaz, thar thil ær dager er, ock
ring[i]r af smakirckium. Øpa skulu thæir við huarnn almenning ær ligger vm Bø
varum. (…)
English translation:
(…) Here it is said which watch-teams we shall have: Guard shall be kept
during Christmas peace. It shall be kept by six honest men, whom have neither
been apprehended for theft nor pilfering. They shall be appointed by the
prefect with counsel of the burghers. And for salary they shall have 5 marks
silver of the town coffers. They shall be paid half before Christmas and half
on the twelfth day of Christmas. And when these six men go on guard, then they
shall meet out on Ørene and walk in a body up about Skagen. There shall three
turn up around Geilene (…). And the
other three turn up along Langstreti (:Long Street) and round the cemetery of
St. Clement and down by Kroken, and so up along Bryggene (:the Wharf), and up
between the Church of the Cross and Sopen, and up along Langstreti, between the
Church of All Saints and the Church of St. Benedict, and up along the Alminding
(:Common) between the king’s manor and the house of the preachers, and up west
of the king’s manor until they meet the others. Then they shall turn, and those
who just walked the upper route shall now walk the lower, all the way to Sigurd
Svardag’s farm. (…) So they shall walk and turn around until the day is dawning
and it rings from the small churches. They shall call at each common which lies
in our town. (…)
Comments: The town law of King Magnus Lagabøter of Norway was
implemented for Bergen in 1276. Afterwards, it was copied and adjusted to other
Norwegian towns, among them Nidaros. The Nidaros version contains the presented
nightwatch route, and from the information in this, the route description along
with the remaining Nidaros version of the law has been dated to the years just
around 1300 (Blom 1974, p. 122). ● Since the priory of the Friars
Preachers has not otherwise been located with certainty, the reference in the
watch-route offers an important clue to its location. To judge from this, the
priory was situated in the southern part of town, to the immediate north of the
town residence of the Norwegian king, separated from this by a common, and to
the north-east of the cathedral. The suggested spot corresponds with
archaeological findings of a medieval church and remnants of a possible
cloister (Lunde 1977, pp. 216-218).
Published: Trondhjemske
Samlinger vol. 9:2, p. 118.
Literature: Blom
1974.
Nidaros |
Convent of Nidaros |
The convent
of Friars Preachers in Nidaros, along with Abbot Kristian of Tautra and the
convent of canons regular of Helgeseter, certify two papal bulls in favour of
the archbishop and the cathedral chapter of Nidaros.
Source: Original document. The Norwegian National Archives (Arnamagnæan
Collection), Oslo.
Language: Latin.
In nomine Domini, amen. Universis
Christi fidelibus hec transscripta visuris vel audituris frater Kristianus
dictus abbas de Tuta ordinis Cisterciensis, et conventus fratrum predicatorum Nidrosiensium,
necnon et conventus canonicorum regularium de sancta Sede ordinis beati
Augustini dyocesis Nidrosiensis, salutem in vero salutari. Noveritis quod sub
anno Domini MCCC nonas martii Nidrosie discreti viri procuratores capituli
ecclesie Nidrosiensis nobis supplicarunt ut quasdam litteras ipsi capitulo a
felicis recordationis domino Innocentio papa ∙iiii∙
et domino Alexandro papa ∙iiii∙ concessas deberemus
inspicere et inspectas transcribi facere ac ipsa transcripta sigillorum
nostrorum munimine roborari, quarum litterarum tenores sunt tales: [...] Nos
autem quare prefatas litteras inspeximus et inspectas vidimus non cancellatas,
non rasas, non abolitas, non viciatas in aliqua sui parte, sub bulla plumbea,
et prior filo canapis secunda vero corda serica more curie Romane bullatas,
ideo hec transcripta ex eisdem originalibus litteris assumpta et coram nobis
sollempniter ascultata sigillorum nostrorum munimine duximus roboranda. Actum
Nidrosie.
Comments: Erroneously dated
to 1300 15/3 in DN (RN II 1031). ● Tautra (or Tuterø) Abbey was a
Cistercian monastery situated on an islet in the fiord outside Nidaros. ●
Helgeseter was an Augustinian monastery situated in the periphery of Nidaros. ●
The two papal bulls in question was issued by Pope Innocent IV in 1250 29/11
(DN III 2) and by Pope Alexander IV in 1260 17/6 (DN III 6). They both granted
exemption from acknowleding papal appointments to clerical offices unless such
were accredited with special apostolic injunction.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. III no. 44.
Convent of Lund |
Knight Josef Magnussen
Drefeld dies and is buried in the church of Friars Preachers in Lund. An
anniversary is founded for him at the Altar of the Three Holy Kings in the
Cathedral of Roskilde, for which the altar chaplain is paid 2 marks annually.
Sources: A. Liber daticus Roskildensis. B. Register in Hamsfort’s Chronologia.
Language: Latin.
A:
∙vi∙ idus februarii, obiit
dominus Josep Magnæssun miles, apud predicatores Lundis quiescens, anno Domini
MCCC primo, in cuius anniversario capellanus altaris sui dabit duas marcas ad
oblationes in choro, et est altare trium regum.
Dansk oversættelse:
8. februar i det Herrens år 1301 døde hr. Josef Magnussen,
ridder, der hviler hos prædikanterne i Lund, til hvis årtid alterkapellanen
gives 2 mark til oblater i koret; og det er Helligtrekongersalteret.
B:
Anno Domini MCCCI, ∙vi∙ idus
februarii, dominus Josephus Magneson miles, de ecclesia
Roeschildensi optime meritus, sepultus apud prædicatores Lundis.
Dansk oversættelse:
Det Herrens år 1301, den 8. februar, hr. Josef Magnussen, ridder, der gjorde mange fortjenester for kirken i Roskilde, bliver begravet hos prædikanterne i Lund.
Comments: Josef Magnussen Drefeld was a Danish
knight in the personal service of King Erik VI Menved of Denmark. According to
Archbishop Jens Grand of Lund, he was among the people who had the archbishop
unjustly arrested in 1294 on orders of the king. In a settlement in 1310 20/9 between the knight’s family and the city
council of Lund, the council was held responsible for the murder, and as
penance and compensation the city agreed to found an altar and a perpetual mass
in three churches, among them the church of the Friars Preachers in Lund, where
he was buried.
Published: A. Scriptores
Rerum Danicarum vol. III, p. 269; Liber
daticus Roskildensis, p. 60. B. Scriptores
Rerum Danicarum vol. I, p. 296; Liber daticus
Roskildensis, p. 60.
Literature:
Liber daticus Lundensis, p. 41 note 1; Gallén
1946, p. 80; Jakobsen 2008, p. 131.
Cologne |
OP, Province of Dacia, Convents of Hamburg and Stralsund (prov.
Teutonia) |
The general
chapter of the Friars Preachers adds the new province of Aragonia to the
‘Parisian group’ of provinces, including Dacia, for which elective general
chapters are to be declared from the convent in Paris, whereas the new province
of Bohemia is added to the ‘Bolognese group’. Fr. Arnaldus de Iriberin is
absolved from all offices for ten years and, among other punishments,
transferred to the province of Dacia, from where he can only move on with
explicit permission from the master general; the subprior of the Friars
Preachers in Hamburg (prov. Teutonia) is punished for not having properly
acknowleged a visiting diffinitor from Dacia; and Fr. Gotfredus, lector of the
convent in Stralsund, is absolved from office and transferred to the convent of
Gizimensi as punishment for having let the visiting prior provincial
of Dacia sleep in the common dormitory with a sick man, as the lector himself
had occupied the provincial’s chamber in the priory.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Acta capituli generalis
apud Coloniam celebrati anno Domini MCCCI.
Confirmamus has constitutiones. (…)
Item hanc, in capitulo de electione magistri, ubi dicitur, Parisiensis conventus,
provincialibus Hyspanie, Provincie, Anglie, Dacie, addatur: et Aragonie. Et hec habet tria capitula.
Item hanc, in eodem capitulo, ubi dicitur Bononiensis vero, Ungarie, Romane
provincie, regni Cicilie, Polonie, Grecie, Terre sancte, addatur: et Boemie. Et hec habet tria
capitula. (…) [301]
Iste sunt penitentie. (…) Fratrem Arnaldum de Iriberin privamus per decennium omni officio ordinis, voce in omni electione, quod nec eligere nec eligi possit, nec audire confessiones preterquam fratrum, nec predicare, et privamus eum predicatione generali, et damus ei unam diem in panem et aqua per annum qualibet septimana, et assignamus eum provincie Dacie, ad quam ire teneatur infra tres menses, et deinde exire non possit absque magistri ordinis licencia speciali. [307] (…) Item, absolvimus subpriorem Amburgensem in penam, quia petivit litteram testimonialem a diffinitore Dacie, et non recognovit eum diffinitorem esse, antequam sibi de hoc per constitutionem constaret, et damus ei ·x· dies in pane et aqua. (…) Item, fratrem Gotfredum lectorem Sindonie eo quod provinciali Dacie posito in dormitorio communi cum uno infirmo, non cessit de camera provincialis, quam occupabat, non contentus camera lectoris, et quia impedivit subpriorem, ne mitteret pro priore, qui vicinus erat; suspendimus ab omni officio lectionis per annum, et assignamus eum conventui Gizimensi. (…) [309]
Dansk oversættelse:
I Faderens og Sønnens og Helligåndens navn, amen. Akterne af
generalkapitlet afholdt i Köln i det Herrens år 1301. Vi vedtager disse
konstitutioner: (…) Ligeledes til kapitlet om valg af magistre, hvor det siges:
“konventet i Paris [indkalder] provincialpriorerne af Hispania, Provincia,
Anglia, Dacia,” tilføjes “og Aragonia”. Og dette har tre kapitler [vedtaget].
Ligeledes i samme kapitel, hvor det siges: “fra Bologna [indkaldes] Hungaria,
provinsen Romana, Regni Sicilia, Polonia, Grecia, Terra sancta,” tilføjes “og
Bohemia”. Og dette har tre kapitler [vedtaget].
Dette er straffetildelingerne. (…) Vi
fratager broder Arnaldo de Iriberin alle embeder i ordenen og stemmeret ved
alle valg igennem 10 år, han må ikke udvælge eller udvælges til noget, ikke
høre skrifte fra andre end brødre, ikke prædike, og han fratages prædiken i det
hele taget, og idømmes en dag på brød og vand om ugen igennem et år, og vi
overfører ham til provinsen Dacia, hvortil han skal overgå inden tre måneder,
og han må ikke tage derfra igen uden udtrykkelig tilladelse fra
generalmesteren. (…) Endvidere afsætter vi subprioren i Hamburg i straf, fordi
han har afkrævet vidnesbyrdsbrev af diffinitoren fra Dacia og ikke godtaget ham
for diffinitor, førend han lod sig høre i konstitutionerne, og vi idømmer ham
10 dage på brød og vand. (…) Endvidere, [idet] broder Gottfried, lektor i
Stralsund(?), lod provincialen af Dacia placere i den fælles sovesal med en
syg, og ikke overlod ham provincialens kammer, som han selv havde taget i
besiddelse, idet han ikke var tilfreds med lektorkammeret, og fordi subprioren
forhindrede at der sendtes bud til prioren, der boede ved siden af, suspenderer
vi ham fra alle lektorembeder igennem et år, og overfører ham til konventet i Jičín(?). (…)
Comments: The act is undated, but the chapter was usually
held at Pentecost. ●
The two
groups had been formed by constitutional decision of the general chapter in 1242 8/6 and after this included in
chapter 4 of the Constitutions. ● Fr. Arnaldus de Iriberin is not known
from any other sources, neither is it known from what convent or province he
came, but the byname could suggest a Spanish origin. ● The identity of
neither the subprior of the Friars Preachers in Hamburg (prov.
Teutonia/Saxonia) nor the visiting diffinitor from Dacia can be established.
The incident had probably occurred on the diffinitor’s way to the present
general chapter in Cologne. ● Fr. Gotfredus, lector of the convent Sindonie (:Sundensis?, Stralsund, prov. Teutonia/Saxonia (cf. Gallén 1946,
63)), has not been identified from other sources. The conventus Gizimensis is not easily identified either, but may refer
to Jičín (prov. Bohemia). ● On the two cases of
Fr.Arnaldus de Iriberin and Lector Gotfredus, and their connection to similar
cases of deportations, see Linde 2018. ● The prior provincial of Dacia
at this time was Fr. Olavus (1286-1302), see 1286.
The incident probably occurred on his way to or from a general chapter. As he
probably attended both the chapters of 1300 and 1301, it could have happened on
his way home from Marseille (1300) as well as on his way to Cologne (1301).
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. III, pp. 301, 307 and 309.
Literature: Linde 2018, 354 and 358.
The above-mentioned addition has its first
reading at the general chapter.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Acta capituli generalis apud Methim celebrati anno Domini MCC nonagesimo
VIII. (…) Inchoamus. (…) Item
hanc, in capitulo de electione magistri, ubi dicitur, quod Parisiensis:
provincialibus Hyspanie, Theotonie, Anglie, Dacie, addatur Aragonie. Item hanc,
in eodem capitulo, ubi dicitur, Bononiensis vero Ungarie, Romane provincie,
regni Cicilie, Polonie, Grecie, Terre sancte, addatur et Boemie. (…)
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. III, pp. 287-288.
The above-mentioned addition has its second
reading at the general chapter.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Acta capituli generalis
Massilie celebrati anno Domini MCCC. (…) Item hanc, in capitulo de electione
magistri, ubi dicitur, Parisiensis, provincialibus Hyspanie, Provincie,
Theotonie, Anglie, et Dacie, addatur Aragonie. Et hec habet ∙ii∙
capitula. Item hanc, in eodem capitulo, ubi dicitur, Bononiensis vero, Ungarie,
Romane provincie, regni Cicilie, Polonie, Grecie, Terre sancte, addatur et
Boemie. Et hec habet ∙ii∙
capitula.
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. III, p. 295.
Bologna |
Province of Dacia |
The
general chapter of the Friars Preachers absolves Fr. Olavus as prior provincial
of Dacia. Furthermore, the province of Dacia is grouped amongh those provinces,
which are to pay 1 mark silver to the Order’s secretary at the Curia in Rome.
Sources: A. Acta capitulorum generalium OP. B. Priores prouinciales in prouincia Dacie.
Language: Latin.
A:
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Acta capituli generalis
Bononie celebrati anno Domini MCCCII. (…)
Iste sunt absolutiones. Absolvimus priores
provinciales Ungarie, Dacie, Terre sancte. (…) [315]
Item, districte injungimus prioribus
provincialibus et eorum vicariis provinciarum inferius contentarum, videlicet,
Francie, Theotonie, provincie Provincie, Anglie, Lombardie, Ungarie, ut de
qualibet duas marcas argenti. Provincie vero Romane, regni Cicilie, Hyspanie,
Aragonie, Polonie, Boemie, Grecie, Dacie; de qualibet unam marcam procuratori
ordinis in Romana curia, infra sequens festum nativitatis domini, curent
fideliter mittere, vel per securum nuncium assignare. (…) [316]
B:
[Frater Oliverius] (…) priorque fuit in universo annis ∙xix∙,
fuitque absolutus ultima vice in generali capitulo Bononie anno Domini MCCCII.
(…)
Dansk oversættelse:
[Broder Oluf] (…) var [provincial]prior i ialt 19 år, han blev
afløst anden gang på generalkapitlet i Bologna i det Herrens år 1302. (…)
Comments: On Fr. Olavus, see 1286. He was replaced as
prior provincial by Fr. Petrus (see 1302-08) and spent his
last years at the convent in Næstved, where he died in 1308.
Published: A. Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. III, pp. 315-316. B. Handlingar… , p. 6; Priores prouinciales in prouincia
Dacie (online).
Oslo |
Convent of Oslo |
Fr.
Grunde, prior of the Friars Preachers in Oslo, along with his convent sells 14 ounces
of land in Klemetsrud to Ketil Kaza for 42 marks; the sale happens in
accordance with Ingeborg Gunnarsdatter, who had donated the land to the convent
for a mass and for her support.
Source: Original
document. Arnamagnæan Collection, University of Copenhagen.
Language: Old
Norwegian.
Ollum monnum þeim sem þetta bref
sea eda høyra, sendir brodir Grundi, prior predicara brødra j Oslo ok oll
þeirra conuent, q. g. ok sina. Uer gerum ollum kunnict at jord þa er Jngibiorg
Gunnarsdottir gaf oss heil ok vsiuk ser til bønahalldz, ok j forlagu firir sik
er Clemetz rud heitir ·xiiii· aura bol at fornu, medr allum lunnendum jnnan
gardz ok vtan, selldum ver medr allra varra samþykt Ketili Kazo medr fullu ok
ollu, firir ·ii· merkr ok fioratigi marka, var Jngebiorg j hea ok samþykti medr
oss þessarre salu, þeima monnum heauerande, at þetta var hennar ja ok godr
vili, Hauke logmanne, Thorsteini Nebba, ok Amunda Bonda. Kennumz ver ok vidr at
Ketill hefir gort oss god skil a fyrrnefndri skulld, ok at ver hafum af honum
fullt ok allt eftir varum kaupmala. ok til vidrkenningar ok sannz vitnissburdar
settum ver vart conuentz jnnsigli firir þetta bref, er gort var a þui are, er
lidet var fra burd vars herra þushundrad uetra, ok þriuhundrad uetra, ok tueir
uetr, Clemetz messu dag. Enn vm loglega frammferd, ok til fullrar stadfestu,
setti priorinn sitt jnsigli firir, logmadrinn sitt, Thorsteinn bonde, ok Amunde
bonde sin jnnsigli.
Comments: Fr. Grunde, prior of the convent of Friars Preachers in Oslo,
is not known from any other sources. ● Ingeborg Gunnarsdatter has not
been further identified, but most likely she was of landowning magnate peasant
family. The wording “ok j forlagu firir sik” has been read as if the donation
also partly paid for her accomodation with the friars (Lange 1847, 670). At a
Norwegian church synod in Oslo in 1306, the bishops prohibited women from
living in male monasteries and vice versa (DN VII 36). ● Klemetsrud (in
Røken parish) is situated 8 km south-east of Oslo.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. II no. 66.
Literature:
Lange 1847, p. 670.
Skänninge |
Convent of Skänninge |
Fr.
Nicolaus, prior of the convent of Friars Preachers in Skänninge, co-seals a letter
of donation by Alvar de Fallsberg to the Cistercian nuns of Vreta Abbey, with
whom he and his wife wish to be buried.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Universis presens scriptum
cernentibus Alverus de Falsbyærg salutem in Domino sempiternam. Quoniam
pleraque que aguntur ab humana memoria facilius elabuntur nisi litterarum
testimonio roborentur tenore litterarum dignum duxi presentibus et posteris non
latere. Set cognitum fieri evidenter me sextam partem terre de attung cum
dimidietate omnium bonorum meorum mobilium, monialibus Vrætøm pro sepultura mea
nec non dilecte uxoris mee contulisse hac conditione interjecta, s[c]ilicet
quod si me prius mori contigerit hec mea donatio firma et stabilis habeatur,
uxorique mee predilecte, post mortem meam victus et vestitus debeant omnibus
diebus vite sue de bonis earundem monialium ministrari. Si autem ipsam prius
mori contigerit volo ut predicta donatio ad usus meos redeat disponenda pro mee
libito voluntatis. In cuius testimonium siggilla nobilium domini Ormeri
Carlson, Nicolai prioris Skæningie,
siggillumque civitatis eiusdem, domini Thyrgeri de Biælbo, Valdemari de
Siundæthorppæ, Folkvidi de Faldhungi, presentibus sunt appensa. Datum Skæningie
anno Domini MCCC secundo, in vigilia beati Nicolai.
Comments: On Fr. Nicolaus,
see 1291 22/8. ●
Fallsberg was a demesne situated a few kilometres south-west of Skänninge.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1374 (SDHK no. 1986 with scan of
document).
Convent of Roskilde, Province of Dacia |
Fr. Peder
of the convent in Roskilde becomes the seventh prior provincial of Dacia in
1302, where he succeeds Fr. Oluf and holds the office for 5½ years, until he is
absolved by the general chapter in 1308 and succeeded himself by Fr. Knud.
Source: Bernardi Guidonis Historia.
Language: Latin.
(…) Septimus fuit frater P. de Rusquillis, qui successit fratri Oliuero
anno Domini M.ccc.ii, prior prouincialisque fuit annis quinque cum dimidio, fuitque
absolutus in generali capitulo Paduano anno Domini M.ccc.viii. Octauus prior
prouincialis fuit frater Canutus, qui successit fratri Petro de Rusquillis anno
Domini M.ccc.viii. (…)
Comments: On Fr. Petrus, see 1291
22/8.
Published: Handlinger rörande Dominikaner-Provinsen
Dacia, p. 6.
Literature: Gallén 1946, pp. 64-65.
Besançon |
OP |
The general
chapter of the Friars Preachers adds the new province of Tolosana to the
‘Parisian group’ of provinces, including Dacia, for which elective general
chapters are to be declared from the convent in Paris, just as the province is
added to the full list of provinces to take part in such elective chapters.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Acta capituli generalis
apud Bisuncium celebrati anno Domini MCCCIII. (…) Item hanc, in capitulo de
electione magistri, ubi dicitur, Parisiensis conventus, provincialibus
Hyspanie, Provincie, deleatur Provincie
et dicatur provincie Tholosane,
Anglie, Dacie, Aragonie, provincie Provincie.
Et hec habet ∙iii∙ capitula. Item hanc, in capitulo de electione
diffinitorum capituli generalis et provincialis, ubi dicitur, Hyspanie,
Provincie, deleatur Provincie et
dicatur Tholosane provincie, Francie,
Lombardie, Romane provincie, regni Cicilie, Ungarie, Theutonie, Anglie, Grecie,
Polonie, Dacie, Jerosolimitane provincie, Aragonie, Boemie, et provincie Provincie. Et hec habet ∙iii∙
capitula.
Comments: The act is undated, but the chapter was usually
held at Pentecost. ●
The
Parisian group had been formed by constitutional decision of the general
chapter in 1242 8/6, with the addition of Bohemia in 1301 21/5. The provinces qualified for participation
in elective chapters had been listed by constitutional decision of the general
chapter in 1241 19/5, with the addition of Aragonia and Bohemia in 1301.
The two measures were included in ch. II:4-5 in the Constitutions of 1256.
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, pp. 317-318.
The above-mentioned addition has its first
reading at the general chapter.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Acta capituli generalis apud Coloniam celebrati anno Domini MCCCI. (…)
Iste sunt inchoationes. (…)
Item hanc, [in capitulo] de electione magistri, ubi dicitur, Parisiensis
conventus, provincialibus Hispanie, Provincie, deleatur Provincie et dicatur Tholosane
provincie, Anglie, Dacie, Aragonie et
provincie Provincie. Item hanc, [in capitulo] de electione diffinitorum
generalis et provincialis capituli, ubi dicitur, Hyspanie, Provincie, deleatur Provincie et dicatur Tholosane provincie, Francie, Lombardie,
Romane provincie, regni Cicilie, Ungarie, Theotonie, Anglie, Grecie, Polonie,
Dacie, Jerosolimitane provincie, Aragonie, Boemie, et provincie Provincie. (…)
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. III, p. 303.
The above-mentioned addition has its second
reading at the general chapter.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Acta capituli generalis
Bononie celebrati anno Domini MCCCII. (…) Iste sunt approbationes. (…) Item
hanc, in capitulo de electione magistri, ubi dicitur, Parisiensis conventus,
provincialibus Hispanie, Provincie, deleatur Provincie et dicatur provincie
Tholosane, Anglie, Dacie, Aragonie, et
provincie Provincie. Et hec habet ·ii· capitula. Item hanc, in capitulo de
electione diffinitorum generalis et provincialis capituli, ubi dicitur,
Hyspanie, Provincie, deleatur Provincie
et dicatur provincie Tholosane,
Francie, Lombardie, Romane provincie, regni Cicilie, Ungarie, Teotonie, Anglie,
Grecie, Polonie, Dacie, Ierosolymitane provincie, Aragonie, Boemie, et provincie Provincie. Et hec habet ·ii· capitula. (…)
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. III, p. 312.
Vik |
Convent of Sigtuna |
Last will and
testament for Elisif, who wishes to be buried with the Friars Preachers in Sigtuna,
for which the convent receives a part of the demesne, which Juliana gave her
before she died. Elisif’s daughter, Kristina, shall be allowed to redeem the
property from the convent for a payment of 5 marks within one year. The will is
witnessed by Fr. Bero and Fr. Walterus of the Friars Preachers in Sigtuna, and
it is sealed by Fr. Israel, prior of the same convent.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et
spiritus sancti, amen. Ego Elisif filia Johannis de Núbyli compos mente et
incoluminis corpore de modica substantiola mea saluti anime mee cupiens
providere. In meorum remissionem peccatorum fratribus predicatoribus Sictonie
apud quos etiam corporis mei eligo sepulturam lego partem meam in curia quam
laudabilis memorie Juliana mihi ante mortem suam dedit et volo ut predicta pars
et dimidia pars curie superius nominate per filiam meam Christinam si ipsa post
mortem meam vixerit a fratribus memoratis pro quinque marcis denariorum
redimatur infra annum post decessum meum, si tamen ipsa filia mea partem illam
redimere volverit et suffecerit et absque calumnia cuiusquam valverit
possidendo retinere, alioquin predicti fratres partem sibi legetam supradicte
curie cuicunque volverint et carius poterunt vendere liberam habeant
potestatem. Testes huius ordinationis mee presentes fuerunt, domina mea
Ragnburgis filia condam domini Israelis legiferi, Bero Helsinger, Petrus de
Borungi, Katena uxor sua, Margareta et Rangfridis famule domine R. et fratres
de Sictonia Bero et Valterus. Actum in Viht anno Domini MCCCIII feria ·iiii·
proxima ante Martini. Ad confirmationem autem huius voluntatis mee sigilla,
domine mee Ragnburgis et fratris Israelis prioris Sictoniensis, huic littere
apponi peto.
Comments: On Fr. Bero, see 1286 2/5. ● Fr. Walterus of the
Friars Preachers in Sigtuna is not known from any other sources. ● On Fr.
Israel Erlandi, see 1281 2/10. ●
Elisif was daughter of Johan de Nibble. She appears to have been in the service
of Lady Ragnborg de Vik, at whose demesne the will was written; Vik is situated
25 km northwest of Sigtuna. ● On Lady Juliana de Säby, see 1298 25/4. The connection between
Elisif and Juliana is not clear. ● It is not stated where the demesne in
question was situated.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1411 (SDHK no. 2040).
Convent of Nidaros |
Last
will and testament for Gyrid Andersdatter, in which she leaves 1 mark to the
convent of Friars Preachers in Nidaros.
Source: Original document.
Arnamagnæan Collection, University of Copenhagen.
Language: Old
Norwegian.
In nomine patris et filii et
spiritus sancti, amen. Ek Gyrið Andres dotter gerer allum monnum kunnigt at ek
gæfr likam min vpp til Kristkirkiu guði j valld vore fru sancta Mariu hinum
heilaga Olafe ok allum guðs hæilagom monnum. Þar með gef ek staðenom spanslæigu
iarðar mer til legstaðar or Hollte j Barkar firði, aðra spans-læigu or samre
jorð til sal allteris mer til eilifs bønahalls, þriðiu spans læigu or samre
jorð til communs korsbrøðra, j altiða kaup, kirkiunni a øyrum fiorðo spans
læigu or samre jorð halfa preste en halfa kirkiunni til upphelldis, til Mariu
kirkiu halfs spans læigu or Ase j Haulsyniar kirkiu sokn með þui skilorðe at
synir minir hafe løyst inan ·v· vettra elligr æignist kirkian, predicarom mork brennda, firir
þrittugter ·ii· merkr fonnar, aðra prestenom at Mariu kirkiu en aðra Michialls
kirkiu preste, gaf ek ok til Michialls kirkiu hæil ok osiuk ·iii· spanna læigu
or Vage hia Ta[l]gylum með lut ok læigu burd ok allum lunnendom. Ok lysti ek
þerso minu testamento aðr en ek være oliað firir þersom dugandes monnum herra
Auðuni Viglæigs syni, herra Loðne a Backa, Siugurði preste digra ok Joane prest
at Michialls kirkiu, ok til sanz vitnisburðar setto þerser fyrnemfdir firir
þetta bref sin jnsigli.
Comments: The will has no
date, but it appears connected to a letter of donation issued by Lady Gyrid on
18 August 1303 in favour of the cathedral chapter in Nidaros (DN II 68). ●
Gyrid Andersdatter de Okavik was a female
magnate based on Nordmøre. At this time she was a widow, but the identity of
her husband is unknown. She may have been the daughter of Anders Plytt and the
sister of Lord Peter Andersson.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. II no. 70.
Convents of Helsingborg,
Lund, Odense, Ribe, Roskilde, Viborg, Åhus and Århus |
Last
will and testament for Lady Cecilie, widow of Marshal Johannes Kalf, in which
she leaves 20 marks and a golden cross to the Dominican convent situated the
closest to her future place of death and in which she wants to be buried;
preferably, it appears, the convent of Lund or Ribe. If she is not buried in
Lund, the convent here is to receive 6 marks, and if not in Ribe, this convent
should have 5 marks. Furthermore, she leaves 5 marks to the Friars Preachers in
Viborg, 3 marks to the friars in Helsingborg, and 1 mark to each of the
convents in Roskilde, Odense and Århus. In addition, 1 mark is given personally
to each of two friars: Fr. Andreas, lector of the convent in Åhus, and Fr.
Thorstanus the Elder of the convent in Århus. Finally, the convent of Ribe is
given her personal psalter.
Source: Original document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Ego Cecilia relicta
domini. Iohannis Kalf quondam marscalci illustris Danorum Sclauorumque regis.
(...) pro remedio anime mee de bonis mihi a deo collatis testamentum meum
ordino in hunc modum. Lego
in primis pro redempcione crucis ad terram sanctam uiginti marcas denariorum
Iutensis monete. Item locum sepulture mee eligo apud fratres predicatores in
uiciniori conuentu loco mortis mee in quacumque terra me mori contigerit et
eidem conuentui lego uiginti marcas denariorum illius terre et crucem auream
quam habeo in qua est lignum domini. (...) Item fratribus predicatoribus Lundis sex marcas denariorum si ibidem
sepulta non fuero. Fratribus minoribus ibidem v. marcas denariorum. (...) Item
fratribus predicatoribus in Helsingburgh .iii. marcas denariorum. (...) Item
fratri Andree lectori ordinis fratrum predicatorum in Aosia .i. marcam
denariorum. (...) Fratribus predicatoribus Roskildis .i. marcham. Fratribus
minoribus ibidem .i. marcham. (...) Fratribus predicatoribus Otthonie unam
marcham. Fratribus minoribus ibidem .i. marcham. denariorum. (...) Item
fratribus predicatoribus Ripis .v. marchas denariorum si ibidem sepulta non
fuero et psalterium quod dedit mihi dilectus maritus meus siue ibidem sepulta
fuero siue non. (...) Fratribus predicatoribus Wibergis quinque marchas
denariorum. Fratribus minoribus ibidem .iii. marchas denariorum. (...)
Fratribus predicatoribus Arusie unam marcham. fratri Thorstano seniori ibidem
.i. marcham. (...) Exequcionem autem huius mee ordinacionis diligenti
deliberacione prehabita confecte committo dilecto filio meo Iohanni Kalf decano
Lundensi et aliis suis fratribus filiis meis (...). In huius autem ordinacionis
et facti euidentiam et confirmacionem pleniorem sigillum meum una cum sigillis
dictorum uidelicet Iohannis Kalf filii mei et domini Petri de Eliæryth fratris
mei presentibus sunt appensa. Actum anno domini m.ccc.quarto in die beati Gregorii pape.
Comments: Neither Lector Andreas of the Friars
Preachers in Åhus nor Fr. Thorstanus senioris of the convent in Århus are known
from any other sources. ● Cecilie Nielsdatter was of the
Scanian Galen family (related to the Hvides) and daughter of the king’s prefect
of Skåne, Niels Erlandsen (see 1255 14/3),
and thus a niece of the renowned Archbishop Jakob Erlandsen. The mentioned
brother is Peder Nielsen, a landowner with seat in Eljaröd in south-eastern Skåne.
While her felt connection to Lund is obvious, it is difficult to explain her
preference for the convent in Ribe. It would appear that she did in fact end
her days in Lund or nearby, as her death-day, 1318
27-28/7, is recorded in the Liber daticus Lundensis. Before that she
donated land to found an anniversary in the cathedral chapter of Lund in 1310 16/1, which included money for a candle in front of
the Corpus Christi in the church of the Friars Preachers in Lund and for the
friars themselves. Cecilie was married to Johannes Kalf (see 1255 14/3),
marshal of the former King Erik V Glipping of Denmark, while her son of the
same name was dean at the cathedral chapter of Lund.
Published: Erslev, Testamenter... no. 25; Diplomatarium
Suecanum
vol. II no. 1421; Diplomatarium Danicum
2. ser. vol. V no. 309.
Arnö |
Convents of Kalmar, Lödöse, Sigtuna, Skara, Skänninge, Strängnäs,
Turku, Visby and Västerås, Nunneries of Kalmar and Skänninge |
Last
will and testament for Ingeborg Nilsdotter, widow of Magnus Johansson Ängel, in
which she leaves 6 marks silver to the convent of Friars Preachers in Sigtuna,
6 marks money to each of the convents in Västerås and Kalmar, 3 marks to each
of the convents in Strängnäs, Skänninge, Skara, Lödöse, Visby and ‘Finland’
(Turku), and 4 marks to each of the Dominican nunneries in Kalmar and
Skänninge. In addition, Fr. Israel Erlandi, prior of the convent in Sigtuna, is
personally bequeathed with 3 marks silver. The will is testified to and
co-sealed by Fr. Israel and Fr. Bernardus, the latter being subprior of the
convent in Sigtuna.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Quoniam infirmantium rationem sepe adeo langor obnubilat, ut non solum rerum temporalium, verum etiam sui ipsius, cogat ipsa langoris vehemencia oblivisci. Inopinatus quoque transitus ex hoc seculo multos fefellerat, et salubria proposita, sepe relinqui fecerat inperfecta. Hac consideratione ducta ego Ingiburgis, relicta domini Magni Joænsson, mente et corpore sana per gratiam Jhesu Christi, diutina deliberatione prehabita, meum infra scripto modo condo et ordino testamentum. In primis, heredes mihi instituo karissimas filias meas, Margaretam et Ingiburgi, in omnibus bonis et rebus meis, que possideo tempore mortis mee, illis bonis et rebus duntaxat exceptis de quibus, alias per me ante obitum meum, extiterit ordinatum. Item volo, quod debita mea, quecunque extiterint tempore mortis mee, solvantur integre de bonis mobilibus exstantibus in curiis meis, quando decessero, restitutiones etiam fieri volo integraliter de bonis eisdem, si probari poterit, me injuste ab aliquo, quicquam habuisse, volens et quantum in me est inhibens, ne heredes mei, bona predicta post me relicta adeant seu occupent, antequam solutio supradictorum fuerit expedita atque facta. Item in monasterio Sko apud karissimum maritum meum, dominum Magnum Joænsson felicis recordationis, mei corporis eligo sepulturam, et eidem monasterio, do, et lego, curiam meam Sæby in Vastmannaland cum duobus solidis terre in Asby parrochia Rytru, cum agris, pratis, silvis, aquis, et ceteris omnibus bonis mobilibus et immobilibus, ad dictam curiam et dictos duos solidos terre pertinentibus, jure perpetuo possidenda. Item pro anniversario meo in ecclesia Upsalensi perpetuo faciendo, contuli eidem ecclesie, curiam meam Waldby, quam sana et incolumis, assignavi et ad manus tradidi venerabili patri, domino Nicolao, archiepiscopo Upsalensi, in ipsum, nomine ecclesie sue supradicte, pleno iure, transferens possessionem et proprietatem dicte curie, adhibitis super hoc firmariis, secundum patrie leges et consuetudinem approbatam. Item fabrice ecclesie cathedralis in Vestraarus, lego sex marchas denariorum. Item fabrice ecclesie cathedralis in Strengenes, sex marchas denariorum. Item fratribus predicatoribus in Sikthunia, sex marchas puri argenti; item fratri Israeli priori ibidem, tres marchas puri argenti. Item fratribus predicatoribus in Vestraaros, sex marchas denariorum. Item fratribus predicatoribus Kalmarnie, sex marchas denariorum; item sororibus ibidem, quatuor marchas denariorum. Item sororibus apud sanctum Martinum Skeningie, quatuor marchas denariorum. Item conventibus fratrum predicatorum, Strengenes, Skæningi, Skarum, Lydosum, Wisby, Finlandie, singulis tres marchas denariorum. Item monasteriis Alvastrum, Wærnem, Nydal, Juluttum, singulis tres marchas denariorum. Item monasteriis sororum Wretum, Askaby, Gudhem, Risabærgh, Foodhø, ordinis sancti Benedicti, singulis tres marchas denariorum. Item conventibus fratrum minorum Upsalie, Enichopie, Stokholmis, et sororibus ibidem, item Arbugha, Suderkopie, Nychopie, Linchopie, Junæchopie, Skarum, Wisby, singulis tres marchas denariorum. Item hospitali in Eskilsthunum, tres marchas denariorum. Item cuilibet ecclesie in cuius parrochia curiam possideo, et eius rectori, de qualibet curia in illa parrochia sita, unam marcham denariorum. Item hospitali Enichopie, tres marchas denariorum; item hospitalibus Sudherchopie, Skæningie, Skarum, Lydhosum, Wisby, cuilibet duas marchas denariorum. Item domui Dei Upsalie, tres marchas denariorum; item domui Dei Stokholmis, unam marcham denariorum. Item Balta servienti meo, quatuor marchas denariorum. Ad solvendum autem premissa mea legata per exequtores huius testamenti mei, si per me met ipsam ante obitum meum soluta non fuerint, obligo, deputo et assigno curiam meam Broathorp in Alem, necnon et curias meas, Sundaby et Sandem, in Westgocia; quas, distrahi et vendi volo per exequtores supradictos, prout ipsis videbitur expediens, si heredes mei, dictas curias non redemerint infra annum a tempore mei obitus computandum; infra quem tamen annum, predicte curie, ab exequtoribus huius testamenti mei, occupentur, regantur et conserventur. Item famulo meo Kætillo, do et lego, octo solidos terre in Brohofdhi, parrochia Dunker. Item, famulo meo Thome, quatuor solidos terre in Wretum, parrochia Sundby. Ingiruni famule mee, quatuor solidos terre, in Sudherby parrochia Husaby. Servis quoque et ancillis meis omnibus plenam confero libertatem. Preterea, per hoc testamentum meum, quod de consensu expresso dilectarum filiarum mearum predictarum, per me conditum est atque factum, revoco, irrito, et casso, quodcunque testamentum a me prius factum, seu quomodolibet ordinatum. Exequtores huius testamenti, constituo, facio et ordino, venerabiles patres et dominos, Nicolaum Upsalensem archiepiscopum, et Strengenensem et Arosiensem episcopos, et magistrum Andream prepositum ecclesie Upsalensis, et honorabiles viros, dominos Johannem Sudhærmannie et Birgerum Uplandie legiferos, rogans et instanter petens, ut hoc testamentum meum seu extreme voluntatis ordinationem, implere velint et perficere propter Deum. Quod si hiis exequendis omnes interesse nequiverint seu nolverint, illi nihilominus qui ea volverint perficere, premissa exequendi et faciendi, plenam et liberam habeant facultatem, quam ipsis tenore presentium committo. Hoc autem meum testamentum, a me conditum, in presentia venerabilis patris, domini Nicolai archiepiscopi, puplicavi apud Arnø presentibus testibus in testimonium premissorum specialiter vocatis et rogatis, videlicet dilecta filia mea Ingiburgi; item Ingiburgi, filia Erici Østensson; et dominis Mathia et Johanne Magnusson, canonicis ecclesie Upsalensis; fratre Israele priore et Bernardo suppriore Sikthunie, ordinis predicatorum; Gerardo dicto Langa, Finvido Nicolai filio et Philippo Biornsson. In supradictorum omnium testimonium sigillum meum proprium, presentibus est appositum, necnon et sigilla venerabilium patrum, dominorum Upsalensis, Strengenensis, et Arosiensis, ae testium prescriptorum, et dilectarum filiarum mearum, cum instantia peto apponi. Actum apud Arnø, anno Domini MCCC quarto, quarto nonis junii.
Comments: On Fr. Israel
Erlandi, see 1281 2/10. ● Fr. Bernardus, subprior of the Friars
Preachers in Sigtuna, is probably identical to the friar of the convent in
Sigtuna, who testified to letters in 1289 29/11 and 1298 2/4. He
also held the the rank of subprior in 1305 17/7,
later as prior in 1315 15/2, 1321 12/4, 1321 29/4 and 1328
16/2. ● Ingeborg Nilsdotter
was first married to Magnus Johansson Ängel (see 1292 1/8), then to a man called Bengt,
with whom she had the daughters Margareta (see 1316 25/11) and Ingeborg.
She was buried along with her first husband with the Cistercian nuns of Sko
Abbey, for whom she witnessed a donation by Magnus in 1293 6/1.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1428.
Toulouse |
Province of Dacia |
Fr.
Petrus de Roskilde represents the Friars Preachers of Dacia as elector at the general
chapter in Toulouse, where he takes part in the election of Fr. Aymericus
Giliani as master general of the Order. Whereas all provinces henceforth are to
establish a studium generale and a studium solemne of
their own, the provinces of Dacia, Grecia and Terra Sancta are exempted from
this.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Acta capituli
generalis apud Tholosam celebrati anno Domini MCCCIIII.
Sabbato sancto in vigilia
penthecostes quod fuit ∙xvii∙ kalendas junii, anno Domini MCCCIIII
apud Tholosam congregatis et inclusis in conclavi juxta morem constitutionum
electoribus magistri numero ∙xxxvi∙ in tertio scruptino electus est
ab eisdem canonice in magistrum ordinis frater Aymericus Placentinus, natione
Lombardus, erat autem tunc lector Bononiensis, electus in provincialem Grecie,
non tamen elector magistri, sed presens in conventu Tholosano, ∙xxxvii∙
annos habens in ordine, legerat tam in phylosophica quam in theologia, ∙xxiiii∙
annis, ut ipsemet dixit ibidem, priorque fuerat Bononie. Erant autem inter electores provinciales ∙xiii∙
hii videlicet qui sequuntur: Hispanie frater Egidius de Aravalho; Francie
frater R[aymundus] Romani, magister in theologia; Romane provincie frater Hugo;
Theotonie frater Antonius; Polonie frater Lippoldus; provincie Provincie frater
Johannes Vigorosi; Lombardie superioris frater Jacobus vel Quido de Concaneto;
provincie Tholosane frater Guillelmus Petri bacallarius; Ungarie frater
Aymericus; Dacie frater P[etrus] de Rusquillis; Terre Sancte frater Geraldus
Bermundi Petragoricensis; Boemie frater Egidius qui fuerat provincialis annis ∙xxiiii∙;
Saxonie frater Aycardus, magister in theologia, non tamen erat confirmatus in die
electionis magistri, sed die lune sequenti fuit confirmatus in provincialem a
magistro. [1]
Confirmamus has constitutiones. (…)
Item hanc. In capitulo de studentibus, ubi dicitur, sex autem provincie,
deleatur, et dicatur sic, quelibet autem provincia exceptis Dacie, Grecie et
Terre sancte, provideat, ut semper in aliquo conventu ydoneo sit generale
studium et sollempne. Et hec habet ·iii· capitula. [2]
Comments: Fr. P. de Rusquillis is most likely
identical to the Prior Petrus of the convent in Roskilde, who was elected prior
provincial of Dacia in 1302; on him, see 1291 22/8. As provincial, he
was hardly connected particularly to Roskilde by anything but his name. ● This was the second change to a measure in ch. II:14 in the
Constitutions of 1256 concerning students, stating that in addition to the studium generale in Paris, also the four
provinces of Provincia, Lombardia, Teutonia and Anglia were to run such
schools; this addition had itself been decided at the general chapter in 1248.
At the general chapter in 1291, the measure was changed into six provinces,
adding Hispania and Romana. ● The reason for
Dacia’s exemption is not said, but probably the province was not found
sufficiently equipped with qualified teachers. A studium generale was not established in Dacia until 1505 11/5*
with a school at the convent in Västerås, in 1525 3/6* transferred to
Roskilde. ● The studium solemne
was a provincial school of theology, meant to prepare friars chosen for lector
studies before sending them to the studia
generalia.
Published: Monumenta ordinis fratrum Praedicatorum historica vol. IV, pp. 1-2 (with note 1).
The above-mentioned addition to the
Constitutions about studia
generalia has its first reading at the
general chapter.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Acta capituli generalis
Bononie celebrati anno Domini MCCCII. (…) Iste sunt inchoationes. (…) Item
hanc, in capitulo de studentibus, ubi dicitur, sex autem provincie etcetera
deleatur, et ponatur, quelibet autem provincia, exceptis Dacie, Grecie, Terre sancte,
provideat; ut semper in aliquo conventu ydoneo sit generale studium et
solempne. (…)
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. III, p. 314.
The above-mentioned addition has its second
reading at the general chapter.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Acta capituli generalis apud Bisuncium celebrati anno Domini MCCCIII. (…)
Iste sunt approbationes. (…) Item hanc, in capitulo de studentibus, ubi
dicitur, sex autem provincie, deleatur totum et dicatur quelibet autem
provincia exceptis provinciis Dacie, Grecie, Terre sancte, provideat, ut semper
in aliquo conventu ydoneo sit generale studium et solempne. Et hec habet ∙ii∙
capitula. (…)
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. III, p. 320.
Oslo |
Convent of Oslo |
Last will
and testament for Gerlak, canon secular of the cathedral chapter in Oslo, in
which he leaves 4 marks to the convent of Friars Preachers in Oslo.
Source: Original
document. Arnamagnæan Collection, University of Copenhagen.
Language: Latin.
In nomine Domini, amen. Noverint
universi presens scriptum visuri vel audituri quod ego Gerlacus canonicus
ecclesie Osloensis sanus mente licet eger corpore meum condo testamentum in
hunc modum. Primum lego ecclesie sancti Hallwardi hæfsællda bol, cum si ...
vaccina de predio meo quod dicitur Bøle in parochia de Nitiudall ·vii·
horatas de predio quod dicitur Ausbyr in parochia de Holtom in Nordlem, ·viii·
horatam debet habere prebendarius
ephorati pro horata quod habuit in predio quod dicitur norðr Ass in parochia de
Nes, ea conditione si fratres velint me sepelire ante altare beati Nicholai in
ambitu sinistro ecclesie. Sin autem hoc nolverint admittere lego duas horatas
de predio ibi vicino quod Holeimr vocatur in parochia de Nitiudall. Ad
archam reliquiarum sancti Hallvardi duos denarios aureos et ·iii· marchas puri.
Item lego ecclesie sancti Clementis marcham puri, ecclesie sancti Nicholai
marcham puri. Item lego prebende me[e] domunculas quas construxi in ...
canonicorum de expensis meis. Ecclesie sancte crucis dimidiam marcham puri.
Claustro monialium Osloie dimidiam
marcham puri, hospitali reprosorum ·iiii· marchas noricanas. Predicatoribus duas ·iiii· marchas
noricanas. Minoribus duas ·iiii· marchas norichanas, comune fratrum
vas argenteum cum pede de quo consuevi potare in communi cum cocleari. Domino
Arnoni concanonico meo summam ... . Hærbærno sacerdoti cognato meo breviarium
meum. Þordoni sacerdoti cognato meo
summam Remundi. Libellos meos alios parvos lego Bryniulfo clerico meo.
Item ad exequias meas ·iiii· talenta cere, ad offerendam ·iiii· marchas
norichanas cum ·vi· solidis sterlingorum. Ad prebendam campanarii ecclesie
sancti Hallwardi dimidiam horatam in predio quod dicitur Solbergar in Lomadall,
alio nomine vocatur Kryvillsbole in quo predio dicta prebenda prius habet duas
horatas. Þorone cognate me[e] ·ii· marchas norichanas. Ingibærge cognate ·ii· marchas. Villico fratrum marcham et
alii villice currentes. Brinullfo famulo meo ·viii· marchas. Item volo et
firmiter constituo ad residua omnia mihi attinentia mobilium et immobilium
Ragnilldam sororem meam heredem, rogans eam et maritum suum ut omnia supradicta
inpleantur secundum meam voluntatem. Ad omnia autem que legavi, dominum
Erlingum et dominum Arnonem concanonicos meos executores instituo eos humiliter
exorando exequi et adimplere divine remunerationis intuitu meam istam velint et
dignentur voluntatem. Et ut predicta robur habeant firmitatis sigillum meum cum
sigillo domini Erlingi et domini Arnonis concanonicorum meorum in testimonium ad
cautelam duxi presentibus apponenda. Actum Asloie anno Domini MCCCIIII in
vigilia Jacobi.
Comments: The original
conditions of the will have later been altered and some passages erased. ●
The changes also concerns the endowments for the two mendicant convents in
Oslo, who were originally bequeathed with 2 marks each, but in the final
version were to receive 4 marks each. ● Gerlak is known as a canon secular with a leading position at the
cathedral chapter in Oslo in the late 1290s. He apparently possesed a private
copy of the Summa de casibus
poenitentiae by Fr. Raimundus de Peñaforte OP, which he
originally intended for his relative Thord, who was a priest, but along with
two other bequeathed books this part of the will was later annulled – perhaps
in benefit of the common chapter library.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. II no. 75.
Sigtuna |
Convents of Sigtuna, Skänninge and Strängnäs, Province of Dacia |
Fr. Israel Erlandi, prior of the Friars Preachers
in Sigtuna, presents to the prior provincial and the provincial chapter to be
held in Skänninge the case of his convent against the convent of Strängnäs
concerning the right to perform terminario in Stockholm,
especially in regard of collecting seal oil at the Stockholm sealbooths. From
the convent in Sigtuna is besides Prior Israel mentioned Fr. Bernardus,
subprior, Fr. Roricus, Fr. Emundus, Fr. Thorirus, Fr. Boecius, Fr. Andreas and
Fr. Johannes; from the convent in Strängnäs Fr. Laurentius, prior, Fr. Mathias
‘Kornhest’, Fr. Magnus and Fr. Ericus.
Source: Original document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Reverendis in Christo patribus, priori provinciali, et diffinitoribus in capitulo provinciali, Skeningie celebrando, frater Israel et conventus Sictuniensis, reverenciam et obedienciam debitam cum saluti. Paternitati vestre dirigimus articulos infrascriptos, de negocio, quod vertitur inter nos et fratres Strengienenses de mendicacione foce. Primus est, quod taberne in quibus foca mendicatur, adiacent et pertinent ville Stokholmensi, et quasi eiusdem ville pars sunt, unde siquis ibidem infirmatur, vel moritur, a sacerdote Stokholmensis ecclesie, visitatur communicatur, et sepelitur in cimiterio ecclesie eiusdem. Item omnis foca, Stokholmis venditur et emitur, sed solummodo in dictis tabernis ∙v∙ sialabodum, quia aliquantulum distant a concursu multitudinis, propter fetorem, foca mensuratur. Secundus est, quod semper habueramus hucusque dictam mendicacionem sine impeticione cuiuslibet, in pacifica possessione, donec frater Laurencius, tunc prior Strengiensis, movit, et misit fratrem Mathiam, dictum Cornhest, jam triennio ibidem mendicare, qui statim prohibitus fuit per priorem Sictunie, tunc, vicarium provincialis, et ad presenciam eius vocatus non venit, excusans se per infirmitatem et defectum navis. Dictum autem locus est in nostro archiepiscopatu, legiferatu, et provincia nostra attundia, non in Surdermannia, in qua est conventus Strengiensis. Reverendus vero pater, prior provincialis, hiis nostris racionibus et consimilibus, Strengienensiumque similiter auditis, et diligenter hincinde (consideratis) ponderatis, ordinavit quod in dictis sialabodum de foca mendicacionem faceremus ea condicione adiecta, quam in littera sua super hoc negocio expressit, donec per judicium provincie, finaliter causa seu questio dicta finiretur, remittens nobis litteram suam, sub sigillo suo, tenorem predictum continentem, quem exibitor presencium lector noster, paternitati vestre presentabit, villas eciam que adiacent parochie dicte Solnø, que sunt similiter in nostro archiepiscopatu, legiferatu, et provincia scilicet attundia, licet ex parte meridionali torrentis Stokholmensis, et ultra sialabodir situate, nostras, et in nostris terminis esse recognoscimus et affirmamus, quamuis interdum villas predictas et ipsi mendicaverant, nostris fratribus, joca illa, quasi exilia et parve (valoris) utilitatis, ad aliquot annos non visitantibus, frater tamen Røricus dicit, et jurat in anima sua, quod ad triginta annos fuit socius fratris Emundi, Sictoniensis, illic mendicantis pluribus annis. Item jurat frater Thorirus, quod frater Bo, et alii de Siktonia multis annis, terminos illos pacifice colverunt. Contigit insuper estate precedenti, venerabilem patrem, dominum archiepiscopum nostrum, cum magistro Andrea preposito, una et domino Birgero, Uplandie legifero, nec non et domino Rødh Kialbrsson, domino Benedicto Boson, aliisque ecclesiasticis et militaribus personis ydoneis, mitti ab illustri rege nostro super quodam negocio, quod vertebatur inter ipsum et dominum Ericum ducem, fratrem suum, de confinio et limitibus inter provincias memoratas, diligenter requisituris. Qui et indagacione rusticorum antiquorum, convicaneorum utriusque provincie, repererunt in ipso confinio scilicet inter Arusboawik et Telgedi, quod est ultra confinium villarum predictarum, petras quasdam, in quas infusi sunt circuli ferrei, futuris seculis, veritatem antiquorum, omnibus ostendentes, ibique majorum et seniorum sagacitate, verum confinium, coram rege nostro et duce, juramentis affirmarent. Supradictis nos racionibus, et approbacionibus confisi, et potissime littera reverendi patris, prioris provincialis, misimus ex more fratres nostros, Andream et Johannem, ad tabernas sepedictas, pro foca ut prius mendicanda, quibus ibidem aliquandiu morantibus, supervenerunt fratres Strengienenses, Magnus et Ericus, asserentes se missos a priore suo et conventu similiter ibidem mendicare, ad quos accessit frater Bernardus, tunc supprior noster, eis ostendens et legens litteram provincialis, qui responderunt se prius talia audivisse, et propter hec nihil facere vel omittere, postea rogavit, et tandem mandavit eis prior noster, frater Israel, tanquam terminorum nostorum invasoribus sub pena precepti, quod desisterent, qui responderunt idem quod prius nos vero videntes illorum pertinaciam, malvimus, non juri sed scandalo cedere, quam contencionibus confusibiliter deservire, ego frater Israel, fratribus nostris mandati i supersedere. Supplicamus igitur humiliter paternitati vestre quatinus, equa lance libretis justiciam, ne compellamur indebite luere, quod honestati, concordie et paci, eciam cum extraneorem irrisione, ei dampno nostro, studuimus providere, valete in Christo. Scriptum anno Domini MCCCV sabbato proximo ante Margarete.
Dansk sammenfatning:
Broder Israel og det
menige konvent i Sigtuna hilser ærbødigt de ærværdige fædre, provincialprioren
og de befuldmægtigede i det provincialkapitel, der skal afholdes i Skänninge.
Konventet i Sigtuna hævder for det første, at boderne, hvor man indsamler
sæltran, hører til staden Stockholm og at det kun er i Stockholm, at man
handler med sæltran, selvom sælboderne ligger i byens udkant pga. stanken. For
det andet har brødrene altid i fred og ro kunnet foretage denne indsamling uden
indblanden af andre, indtil prior Lars i Strängnäs sendte broder Mathias
“Kornhest” for at indsamle sæltran på samme plads; denne blev derpå forbudt at
gøre dette af prioren i Sigtuna, som da var provincialvikar, og Mathias blev stævnet
til møde hos prioren, men mødte ikke op. Ifølge Sigtuna-konventet ligger
Stockholm i deres bispedømme og i landskabet Attundaland, og ikke i
Södermanland, hvori Strängnäs kloster ligger. Endvidere har konventet brev med
provisorisk tilladelse fra provincialprioren til at foretage nævnte
sæltranindsamling indtil spørgsmålet afgøres ved provincialkapitlets domstol.
De hævder endvidere, at de byer, der tilhører Solna sogn, som også ligger inden
for nævnte område og landskab, er at betragte som deres og inden for deres
grænser, hvilket bekræftes af deres medbroder Rørik, som sammen med broder
Emund har indsamlet almisser dér i årevis, samt deres medbroder Thor, som har
svoret, at broder Bo med flere fra Sigtuna igennem mange år fredeligt har
dyrket dette område. De
tager også støtte i en undersøgelse af grænserne imellem nævnte landskaber
foretaget på kongens bud af ærkebiskoppen, domprovsten Anders, den upplandske
lagmand Birger, og flere andre gejstlige og verdslige, pga. en tvist imellem
kongen og hertug Erik, hvorved man har fundet nogle grænsesten. Forsikret ved ovenstående havde konventet
i Sigtuna sendt broder
Anders og broder Johannes til nævnte boder for ligesom
tidligere at indsamle sæltran,
men disse var blevet overrasket af Strängnäsbrødrene Magnus og Erik, der sagde, at de var sendt af deres prior og
konvent for at gøre det samme. Dette var sket på trods af påtaler og befalinger
fra såvel subprior Bernhard og prior Israel i Sigtuna, og derfor bønfalder
konventet nu kapitlet om på retfærdig vis at afgøre striden.
Comments: On the front of the letter is written: Priori provinciali et
diffinitoribus capituli provincialis Skeningie celebrandi; and below
this: Negocium de sialabothum Stokholmis. ● On Fr. Israel
Erlandi, see 1281. ● Fr.
Laurentius (Lars), prior of the
Friars Preachers in Strängnäs, is otherwise unknown. ● Fr. Mathias
‘Kornhest’ (Mats ‘Kornhest’), sent as
frater terminarius for the convent in
Strängnäs to Stockholm, is otherwise unknown. The byname can be translated to
‘Cornhorse’, perhaps indicating his physical size or that he, as a frater
terminarius, was bringing back grain to the convent? ● Fr. Roricus (Rørik) and Fr. Emundus (Emund), friars of the convent in Sigtuna,
had allegedly collected alms in Solna parish for years as fratres terminarii for Sigtuna; the wording indicates that Fr.
Roricus was quite old in 1305, Fr. Emundus perhaps no longer alive. None of
them is otherwise known. ● On Fr. Boecius, see 1286 2/5. He too had allegedly
‘through numerous years peacefully taken care’ of the district of the
sealbooths and Solna parish. ● On Fr. Thorirus (Thor), see 1280. ● Fr. Andreas (Anders) and Fr. Johannes (Jöns)
of the Friars Preachers in Sigtuna, sent as fratres
terminarii to the sealbooths in Stockholm, are otherwise unknown. ●
Fr. Magnus and Fr. Ericus of the Friars Preachers in Strängnäs were sent as fratres terminarii to the sealbooths in
Stockholm. The former is otherwise unknown. Fr. Ericus (Erik) was witness to a testament in 1310. ● On Fr.
Bernardus, see 1304 6/2. ● The prior provincial
of Dacia at this time was Fr. Petrus, see 1291 22/8. ● The provincial chapter
held in Skänninge later that same year ruled
in favour of the Sigtuna convent. ● The claims that friars from Sigtuna for
years had collected alms in Stockholm and Solna parish indicates that terminatio at this time was a
well-established institution within the Dominican Order in Dacia. It even
suggests that some friars were based for longer periods out in the termini. According to Fr. Israel’s
argumentation, the Swedish-Dominican termini
by large followed the secular-ecclesiastical and lay border lines of parishes,
dioceses and law districts. ● Seal oil was produced from boiled seal
blubber and used for candles and various kinds of surface preservation (e.g.
for ships, shoes and leather); it was also used as medicine against scurvy. It
was an important export article for northern Scandinavia, with Stockholm as the
main centre of production and trade; a lot of Scandinavian seal oil was shipped
to Lübeck and other Hanseatic cities. The Stockholm seal booths (sialaboðer)
were situated south of the city, on the eastern part of Södermalm’s northern
shore. The location may reflect the stench mentioned in the letter, which
especially came from the fact that oil was easier extracted from blubber, which
had been left to rot. Also meat from the seals were cut and sold at the seal
booths. Since seals live in the water, they were ecclesiastically classified as
fish, and the meat was therefore sanctioned as Lent food (Grandlund 1972;
Grandlund 1974; Vollan 1974; Yrwing 1974).
Published: Diplomatarium Suecanum vol. II no. 1475.
Skänninge |
Convents of Lund, Ribe, Sigtuna, Skänninge and Strängnäs, Province of
Dacia |
Fr. Petrus, prior provincial of Dacia, and the
provincial chapter held in Skänninge rule in favour of the convent in Sigtuna
against the one in Strängnäs in concern of the long-going conflict between them
about the right to collect alms in and around Stockholm. Diffinitors provincial
of the chapter are Fr. Nicolaus, prior in Skänninge; Fr. Israel, prior in
Sigtuna; Fr. Boio, lector in Ribe; and Fr. Vernerus, lector in Lund.
Source: Original document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Omnibus presentes
litteras inspecturis, frater Petrus, fratrum ordinis predicatorum in provincia
Dacia, prior provincialis, licet indignus, necnon, et fratres Nicholaus prior Skeningensis,
Israel, prior Sictuniensis, Boio, lector Ripensis, Vernerus, lector Lundensis,
diffinitores capituli provincialis, Skeningie celebrati, salutem in domino
sempiternam. Tenore presencium constare volumus evidenter, quod questionem jam
pluries ventilatam inter conventus Sictuniensem et Strengenensem de limitatione
terminorum circa Stokholm, decidere et litibus finem imponere volentes,
ordinamus et diffinimus, quod Sialaboðer et tota parochia Stokholmensis
attineat fratribus Sictuniensibus, pleno jure. In cuius rei testimonium sigilla
nostra presentibus sunt appensa. Datum Skeningie anno Domini millesimo
trecentesimo quinto in nostro capitulo provinciali.
Dansk oversættelse:
Til alle som får dette brev at se: Broder Peder, skønt uværdig provincialprior
for ordenen af prædikebrødre i provinsen Dacia, samt brødrene Niels, prior i
Skänninge, Israel, prior i Sigtuna, Bøye, lektor i Ribe, Verner, lektor i Lund,
diffinitorer ved provincialkapitlet afholdt i Skänninge: hilsen evindelig med
Gud. Vi gør vitterligt med dette brev, at vi vil afgøre den allerede
mangfoldige gange drøftede tvist imellem konventerne i Sigtuna og Strängnäs om
afgrænsningen af terminerne omkring Stockholm og gøre en ende på striden.
Derfor fastsætter og bestemmer vi, at sælboderne og hele Stockholms sogn skal
tilhøre brødrene i Sigtuna med al ret. Til vidnesbyrd herom er vore segl hængt
under dette brev. Givet i Skänninge i det Herrens år 1305 på vort
provincialkapitel.
Comments: The letter is only dated to 1305, but from another letter is
the provincial chapter known to have taken place around 22 August. ● On Fr. Petrus, see 1291 22/8. ● On Fr.
Nicolaus, see 1291 22/8. ● On Fr.
Israel Erlandi, see 1281. ● On Fr.
Boyo, see 1291 22/8. ● Fr.
Vernerus, lector of the Friars Preachers in Lund, is otherwise unknown. ●
On the conflict about the terminario in
Stockholm, see earlier 1305.
Published: Diplomatarium Suecanum vol. II no. 1478; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. V
no. 380.
Strasbourg |
Province of Dacia |
The
general chapter of the Friars Preachers reprimands the prior provincial of
Dacia and the diffinitors of the provincial chapter for having absolved all preachers
general (in Dacia) against the Constitutions of the Order; each diffinitor is
therefore imposed a penance of three days on bread and water.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Acta capituli generalis Argentine celebrati anno Domini MCCCVII. (…) Iste
sunt penitentie. (…) Item, cum provincialis Dacie et diffinitores in suo
provinciali capitulo omnes predicatores generales absolverint contra generalem
consuetudinem ordinis approbatam, cuilibet diffinitorum injungimus tres dies in
pane et aqua et absolvimus omnes alios per eosdem in eodem capitulo
substitutos. (…)
Comments: The act is undated, but the chapter was usually
held at Pentecost. ●
The prior provincial of Dacia at this time was Fr. Petrus de Roskilde
(1302-1308), see 1291 22/8.
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, p. 26.
Nidaros |
Convent of Nidaros |
The
prior and convent of the Friars Preachers in Nidaros, along with the
Benedictine monks of Nidarholm Priory, certify a constitution issued by Archbishop
Jon of Nidaros in 1278 regarding a financial support for the parish church of
Mæren in Sparabu from the neighbouring parishes.
Source: Original
document. The Norwegian
National Archives (ex-Arnamagnæan Collection), Oslo.
Language: Old
Norwegian.
Allum mannum þeim sem þetta bref
sea eða høyra senda prior predicara j Niðarose ok conuentus þar, ok conuentus
brøðra i Holme q. g. ok sina. ver gerom yðr kunnigt at ver saom ok ifirlasom
opet bref með hanganda insigli goðrar aminningar Jons forðom erkibiskup j
Niðarose, er sua vattar orð æiftir orde sem her fylgir: (...). Var þetta
transscriptum gort j Niðarose Petri et Jacincti martirum þa er lidnir varo fra
burð vaars herra Jesu Christi M vettra CCC ok VII vætr.
Comments: The prior of the Friars Preachers in Nidaros at this time
is not known. ● On the same day,
the Dominican prior and convent also certified five letters in favour of the
cathedral chapter in Nidaros, once again jointly with the Benedictine prior and
convent of Nidarholm Priory. ● The certified letter is published as DN II
18.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. II no. 86.
Nidaros |
Convent of Nidaros |
The prior
and the convent of Friars Preachers in Nidaros, along with the prior and
convent of Nidarholm Abbey, certify a letter of foundation for the cathedral
chapter of Nidaros issued by Archbishop Sørle of Nidaros in 1252.
Source: Original
document. The Norwegian National Archives (ex-Arnamagnæan Collection), Oslo.
Language: Latin.
Universis Christi fidelibus
presens transcriptum visuris vel audituris prior et conventus fratrum
predicatorum Nidrosie necnon et prior et conventus fratrum monasterii de Holm ordinis
sancti Benedicti dyocesis eiusdem, salutem in Domino sempiternam. Noveritis nos
vidisse ac diligenter perlegisse quasdam apertas literas bone memorie Serlonis
Nidrosiensis archielecti in hec verba: [...] In cuius rei testimonium nos prior
et conventus supradicti sigilla nostra presenti transcripto duximus apponenda.
Actum Niðrosie ∙iii∙ ydus septembris anno
Domini MCCC septimo.
Comments: This and the
following document are erroneously dated to 1307 13/9 in DN (RN III 418). ●
The identify of the prior of the Friars Preachers in Nidaros at this time is
not known. ● Nidarholm Abbey was a monastery for Benedictine monks,
situated on the islet Munkholmen in the fiord outside Nidaros. ● The
certified letter is published as DN II 9.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. III no. 66.
The
abovementioned priors and convents certify a letter of confirmation of the
former letter issued by Pope Alexander IV in 1255.
Source: Original
document. The Norwegian National Archives (ex-Arnamagnæan Collection), Oslo.
Language: Latin.
Universis Christi fidelibus
presens transcriptum visuris vel audituris prior fratrum predicatorum
Nidrosiensium et conventus eiusdem necnon et conventus fratrum monasterii de
Holm ordinis sancti Benedicti dyocesis eiusdem, salutem in Domino sempiternam.
Noveritis nos vidisse ac diligenter perlegisse literas patentes sancte memorie
Alexandri pape quarti cum bulla plumbea et corda sericatenorem qui sequitur
continentes: [...] Nos autem quia prefatas literas inspeximus diligenter et
inspectas vidimus non cancellatas non abolitas non rasas nec in aliqua sui
parte viciatas, nos prior et conventus supradicti hoc transcriptum ex eisdem
literis assumptum et coram nobis diligenter ascultatum factaque prius per nos
diligenti collatione de huiusmodi transcripto cum predictis originalibus
literis sigillorum nostrorum munimine duximus roborandum. Actum Nidrosie ∙iii∙ ydus septembris anno Domini MCCC
septimo.
Comments: See above. ● The
certified letter is published as DN III 5.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. III no. 67a.
The
abovementioned priors and convents certify a letter of confirmation of the
initial letter issued by Archbishop Birger in 1264.
Source: Original
document. The Norwegian National Archives (ex-Arnamagnæan Collection), Oslo.
Language: Latin.
Universis Christi fidelibus
presens transcriptum visuris vel audituris prior et conventus fratrum
predicatorum Nidrosie necnon et prior et conventus fratrum monasterii de Holm
ordinis sancti Benedicti dyocesis eiusdem, salutem in Domino sempiternam.
Noveritis nos vidisse ac diligenter perlegisse quasdam apertas literas Birgeri
bone memorie quondam Nidrosiensis archielecti sigillo munitas in hec verba:
[...] In cuius rei testimonium nos prior et conventus supradicti sigilla nostra
presenti transcripto duximus apponenda. Actum Niðrosie ∙iii∙ ydus septembris anno Domini MCCC
septimo.
Comments: See above. ●
The certified letter is published as DN III 8.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. III no. 67b.
The
abovementioned priors and convents certify a letter of confirmation of the
initial letter issued by Pope Clement IV in 1307.
Source: Original
document. The Norwegian National Archives (ex-Arnamagnæan Collection), Oslo.
Language: Latin.
Universis Christi fidelibus
presens transcriptum visuris vel audituris prior fratrum predicatorum
Nidrosiensium et conventus eiusdem necnon et conventus fratrum monasterii de
Holm ordinis sancti Benedicti dyocesis eiusdem, salutem in Domino sempiternam.
Noveritis nos vidisse ac diligenter perlegisse literas patentes sancte memorie
Clementis pape quarti cum bulla plumbea et corda sericatenorem qui sequitur
continentes: [...] Nos autem quia prefatas literas inspeximus diligenter et
inspectas vidimus non cancellatas non abolitas non rasas nec in aliqua sui
parte viciatas, nos prior et conventus supradicti hoc transcriptum ex eisdem
literis assumptum et coram nobis diligenter ascultatum factaque prius per nos
diligenti collatione de huiusmodi transcripto cum predictis originalibus
literis sigillorum nostrorum munimine duximus roborandum. Actum Nidrosie ∙iii∙ ydus septembris anno Domini MCCC
septimo.
Comments: See above. ●
The certified letter is published as DN III 9.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. III no. 67c.
The
abovementioned priors and convents certify a letter of donation to the cathedral
chapter of Nidaros issued by Archbishop Jon in 1277.
Source: Original
document. The Norwegian National Archives (ex-Arnamagnæan Collection), Oslo.
Language: Latin.
Universis Christi fidelibus
presens transcriptum visuris vel audituris prior et conventus fratrum
predicatorum Nidrosie necnon et prior et conventus fratrum monasterii de Holm
ordinis sancti Benedicti dyocesis eiusdem, salutem in Domino sempiternam.
Noveritis nos vidisse ac diligenter perlegisse quasdam literas apertas pie
memorie Johannis quondam archiepiscopi Nidrosiensis: [...] In cuius rei
testimonium nos prior et conventus supradicti sigilla nostra presenti
transcripto duximus apponenda. Actum Niðrosie ∙iii∙ ydus septembris anno Domini MCCC
septimo.
Comments: See above. ●
The certified letter is published as DN III 13.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. III no. 67d.
Hørsholm |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convents of Holbæk, Næstved, Ribe,
Roskilde, Schleswig and Viborg |
Will for
Cecilie Jonsdatter, in which she leaves 3 marks denariorum to each of the
Dominican convents in Roskilde, Ribe and Schleswig, 2 marks denariorum to the
Friars Preachers in Viborg and Næstved, and 1 mark denariorum to the Friars
Preachers in Holbæk. Furthermore, Fr. Vagn of the convent in Schleswig is
personally given 3 marks denariorum. In addition, the Dominican nunnery of St.
Agnes in Roskilde is given 5 marks denariorum to the fabrica of the church and
a similar amount for the sisters, while one of them, Katrine Mortensdatter, is
left 8 marks denariorum and Cecilie’s personal psalterium, which she has
already received. Finally, the sisters of St. Agnes are given 20 marks
denariorum of the 60 marks that a special friend had asked her to donate for
the benefit of his soul.
Source:
Transcript in the Esrum Book.
Language: Latin.
(...) ego Cecilia filia domini Jon Ioonsun
dicti Litlæ bone memorie (...) de bonis et prediis michi ad deo concessis meum constituo
testamentum, in hunc modum. Inprimis omnium lego et confero monasterio Esrom,
ubi meam eligo sepulturam, curiam meam quam habeo in Smørem, cum omnibus agris,
pratis ac aliis dicte curie adjacentibus et sexaginta marchas denariorum (...).
Item ecclesie beati Lucii Roskildis, v marchas denariorum, pauperibus
scolaribus ibidem iij marchas denariorum, ecclesie fratrum minorum ibidem v
marchas denariorum, conventui ibidem v marchas denariorum, (...) ecclesie
fratrum maiorum ibidem iiij iij marchas denariorum, ecclesie beate
Agnetis ibidem v marchas denariorum, conventui monialium v marchas, sorori
Katerine Martensdotter ibidem viij marchas denariorum, et unum salterium sibi
per me concessum. (...) Fratribus predicatoribus in Holæbæk marcham denariorum.
(...) Item fratribus minoribus in Nestwæth iij marchas denariorum, fratribus
maioribus ibidem ij marchas denariorum. (...) Item fratribus minoribus in
Wiburg v marchas denariorum et ad fabricam ecclesie eorum iij pund annone,
fratribus majoribus ibidem ij marchas denariorum. (...) fratribus minoribus ibidem [i.e. Ripis] v
marchas denariorum, fratribus maioribus ibidem iij marchas denariorum (...).
Item in Syndæriwcia ecclesie beati Petri in Hethæby iii marchas denariorum,
pauperibus scolaribus ibidem iii marchas denariorum, fratribus maioribus ibidem
iij marchas denariorum, fratri Woghn ibidem iij marchas denariorum, (...). Item
de lx marchis denariorum Siælandensium michi a quodam amico meo speciali
commissis pro anima eius conferendis, lego ad fabricam ecclesie in Slængæthorp
xx marchas denariorum, item ecclesie beate Agnetis Roskildis xx marchas
denariorum, item ad fabricam ecclesie fratrum minorum Haffnis xx marchas
denariorum (...). Ne igitur de presentis testamenti confectione aliqua in
posterum possit dubitacio suboriri presentem litteram cum sigillis uenerabilium
patrum ac dominorum, Olaui miseracione diuina episcopi Roskildensis, fratris
Iohannis abbatis in Æsrom, quos cum instantia peto, necnon et cum sigillis
militum predictorum Petri Niclissun, Petri dicti Wæthær, et Nicolai filii mei
supradicti, ac meo proprio sigillo feci communiri. (...) Actum Hyrnixholmæ, anno Domini
m.ccc.septimo in die beati Dynosisii...
Comments: Cecilie Jonsdatter
(Cecilia filia Johannis) was daughter of the Scanian prefect Jon Jonsen Litle
(Johannes Johannis) of both the Galen and the Hvide family, who was the king’s
confident and leader of the Danish nobility with significant estates on
Zealand. Cecilie was married twice, first to a distant cousin of the Hvide
family, Tyge Jurisen (Tucho Jurii), who had died as early as 1280, leaving her
with five known children to reach adulthood. Secondly, she was married to Peder
Ebbesen (Petrus Ebboni), who she also outlived. Both Cecilie and her father Jon
seem to have died in the year of the will. She chose the Cistercian Esrum Abbey
in north-eastern Zealand for her burial place. Besides this Cistercian
connection, it is worth noticing a preference for the Franciscans, as the
Franciscan convent in all towns with both orders not only is mentioned before
the Dominicans (which is quite unusual in Danish wills), the Friars Minors are
also systematically given larger amounts of money. The mentioning of Fr.
Vagn of Schleswig does, however, also prove a personal relation to circles
within the Dominican environment. Cecilie’s special relation to Sister Katrine
Mortensdatter (Catarina filia Martini) of St. Agnes in Roskilde is not
known any further. Hørsholm was a demesne and the manorial centre of the
family estates in north-eastern Zealand. Hedeby (Hethæby) is the Viking
Age name for Schleswig in Southern Jutland (Syndæriwcia). The identity of the special
friend, from whom the sisters of St. Agnes received another 20 marks, is
unknown.
Published: Codex Esromensis
no. 116; Erslev, Testamenter... no. 28; Diplomatarium Danicum
2. ser. vol. VI no. 91.
Roskilde |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convents of Roskilde and Århus |
Will for
Christine Nielsdatter, widow of Jakob Blåfod, in which she leaves 10 marks
denariorum to the Friars Preachers in Århus and 8 marks denariorum to the
Friars Preachers in Roskilde. Furthermore, frater Anders of the convent in
Århus is personally given 2 marks. In addition, the Dominican nunnery of St
Agnes in Roskilde is given 6 marks denariorum in common, while sister Alike the
Elder is left 1 mark denariorum.
Source: Original
document. Arnamagnæan Collection, University of Copenhagen.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Ego Cristina relicta domini Iacobi dicti Blaphoot (...) de bonis mihi a
deo concessis in remedium anime mee testamentum meum condo et ordino in hunc
modum. In primis igitur, lego et confero, sororibus apud sanctam Claram
Roskildis duas curias meas in Hafnæleuæ, in quibus demorantur, Nicolaus Gris et
Petrus Iutæ, apud quas sorores immutabiliter eligo sepeliri. Item pro edificio
monasterii dictarum sororum lx marchas denariorum. (...) Item fratribus minoribis
Roskildis viii marchas denariorum. Item fratribus predicatoribus ibidem tantum.
Item sororibus apud sanctam Agnetem ibidem vi marchas denariorum. Sorori Alikæ
maiori ibidem i marcham denariorum. (...) Item fratribus predicatoribus Arus x
marchas denariorum . fratri Andree ibidem ii marchas. (...) Ad certitudinem
autem et stabilitatem firmiorem sigilla, uenerabilis in Christo patris ac
domini O. dei gracia, episcopi Roskildensis, ac honorabilis uiri, domini O.
decani, et discreti domini Iohannis Thythæberg canonici Roskildensis, necnon et
nobilium dominorum N. dicti Rany et Petri Wæther, cum meo proprio sigillo, huic littere apponi supplico
humiliter propter deum. Actum et datum Roskildis presentibus religiosis fratribus,
Henrico Stalbug et Bernardo, ac aliis fidedignis, anno domini mcccviii in die
ascensionis domini.
Comments: Christine Nielsdatter
(Christina filia Nicolai) was a sister of the above-mentioned Dame Cecilie (see
1304.03.10), and thus a daughter of the Scanian prefect Niels Erlandsen (Nicolaus
Erlandi) of the Galen family. She was married to Jakob Nielsen Blåfod (Jacobus
Nicolai “Bluefoot”), a petty noble of Zealand, who appears to have been among
the many Danish nobles accused of being involved in the unsolved murder of King
Erik V in 1286, who therefore fled the country as an outlaw and whose estates
were confiscated by the Crown. Christine and Jakob had two known daughters, of
which Margrethe had joined the Franciscan nunnery of St. Clare in Roskilde,
where her mother Christine chose to be buried. The other daughter, Edle, was
married to Knight Niels Jonsen Rane (Nicolaus Johannis Rane), who is one of the
witnesses mentioned in the will with the initial N. only; at the time of
the will, Niels Rane was one of King Erik VI’s closest confidents, but in 1316
he was executed for treason. The initial O. for the bishop and the dean
of Roskilde stands for Olavus. As mentioned, Christine chose to be
buried with the Franciscan nuns in Roskilde, and her will shows a general
preference for Franciscan convents, just as the two fraters mentioned in the
end are Friars Minors. Her relation to the Dominican convent of Århus is
unknown, and Fr. Anders (Andreas) is not mentioned elsewhere. It would
be tempting to identify him with the lector Anders of the Åhus convent
mentioned in Christine’s sister’s will of 1304, as the Latin names of Århus and
Åhus are easily and often confused, but since the mentioning of the Århus
convent is followed by several Franciscan convents in Jutland, it seems unsafe
in this case to read Arus as Åhus in Scania.
Published: Erslev, Testamenter... no. 29; Diplomatarium
Danicum
2. ser. vol. VI no. 126.
Literature:
Jakobsen 2018a, 379.
Padua |
Provinces of Dacia, Grecia, Hungaria, Lombardia inferioris and
Teutonia, Convent of Paris (prov. Francia) |
The
general chapter of the Friars Preachers absolves the priors provincial of
Dacia, Teutonia, Grecia, Hungaria and Lombardia inferioris. Furthermore, Fr.
Hemmingus of Dacia, who is assigned the studium generale
in Paris, is imposed a penance of ten days on bread and water, ten masses and
ten disciplinas for having returned to his province without a socius,
to be called back to his studies in shame.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Acta capituli
generalis in Padua celebrati anno Domini MCCCVIII. (…)
Iste sunt absolutiones. Absolvimus priores
provinciales Dacie, Theutonie, Grecie, Ungarie et inferioris Lombardie. (…) [35]
Iste sunt penitentie. (…) Quia
frater Emignus de provincia Dacie, deputatus studio Parisiensi, de provincia
sua sine socio recessit, ipsum in penam a studio revocamus et damus ei decem
dies in pane et aqua, decem missas et decem disciplinas. (…) [36]
Dansk oversættelse:
I Faderens og Sønnens og Helligåndens navn, amen. Akter af generalkapitlet
afholdt i Padua i det Herrens år 1308. (…) Dette er afsættelserne: Vi afsætter
provincialpriorerne af Dacia, Teutonia, Grecia, Hungaria og Lombardia
inferioris. (…) Dette er bodspålæggelserne: (…) Fordi broder Hemming af
provinsen Dacia, tilknyttet skolen i Paris, er rejst tilbage til sin provins
uden socius [og] kun i skam tilbagekaldt til skolen, og vi giver ham ti dage på
brød og vand, ti messer og ti displineringer. (…)
Comments: The act is undated, but the chapter was usually
held at Pentecost. ●
The prior provincial of Dacia at this time was Fr. Petrus de Roskilde
(1302-1308), see 1291 22/8. ● For the undisciplined friar, who left the studium in Paris to return to Dacia without a socius, two variants
of the act have the name forms Hemingus
and Eymingus, undoubtedly pointing to
the Scandinavian name Hemming. Fr. Hemmingus may be identical to a vicar
provincial approached by the Archbishop of Uppsala in 1313 6/6, and/or
the Prior Hemmingus of the convent in Västerås known in 1314 12/1.
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, pp. 35-36.
Province of Dacia, Convent of Odense |
Fr. Canutus
of the Friars Preachers in Odense is elected prior provincial of Dacia as
successor to Fr. Petrus de Roskilde.
Source: Bernardi Guidonis
Historia.
Language: Latin.
Octavus prior provincialis fuit frater Canutus, qui successit fratri Petro
de Rusquillis anno Domini MCCCVIII. (Hic obiit Nesvik in officio quod tenuit
gloriose fere tredecim annis, fuitque de conventu Othoniensi.)
Dansk oversættelse:
Den ottende provincialprior var broder Knud, som efterfulgte broder
Peder af Roskilde i det Herrens år 1308. (Han døde i Næstved i embedet, som han
holdt med ære i næsten 13 år. Han var af konventet i Odense.)
Comments: The notes on Fr. Canutus’ origination from Odense, the duration of his provincial
office and the place of his death are only known from an addition to the
original list preserved in a manuscript version from Barcelona (Codex
Barchionensis); the addition is written with a different hand than the
preceding text. ● Fr. Canutus
(Knud) apparently came from the
convent of Friars Preachers in Odense, when he was elected prior provincial of
Dacia in 1308, which probably took place at a provincial chapter around
August-September. In 1310, he bought a bible from
(or for) the convent in Haderslev, for money donated by the King of Norway. He
represented his province as elector at the general chapter in Carcassonne in 1312 13/5. On four occasions he acted in cases
concerning the Dominican sisters of St. Agnes in Roskilde. He confirmed a
combined admission and donation of Lady Cecilia in 1315
20/8; and he received some of the disputed estates of the princesses
from Lady Sofie von Regensburg in 1315 28/11, 1316 25/2 and 1317.
According to the addition of the chronicle, he died at the convent in Næstved
after almost 13 years in office, which points to 1321 as his year of death.
Published: Handlinger rörande Dominikaner-Provinsen
Dacia, p. 6; Archivum
Fratrum Praedicatorum vol. 70, pp. 88-89; Priores
prouinciales in prouincia Dacie (online).
Convent of Næstved, Province of Dacia |
Fr.
Oluf, former prior provincial of Dacia, dies in Næstved.
Source: Bernardi Guidonis Historia.
Language: Latin.
(…) Hic [:frater Oliverius] obiit in Nestvit
anno Domini MCCCVIII.
Dansk oversættelse:
(…). Han [dvs. broder Oluf] døde i Næstved i det Herrens år
1308.
Comments: Fr. Oluf (Olavus)
was elected prior provincial in 1286 and absolved from
office in 1302. It can be assumed from the reference
that he spent his last years of retirement at the Dominican convent in Næstved.
Published: Handlinger rörande
Dominikaner-Provinsen Dacia, p. 6; Priores
prouinciales in prouincia Dacie (online).
Uppsala |
Order of Preachers (incl. Dacia), Convent of Sigtuna? |
The
cathedral chapter of Uppsala certifies a bull issued by Pope Clement IV in
1265, in which he allows the Order of Preachers to continue using episcopal
permissions to preach and hear confession in a diocese, even after the issuing
bishop has died.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Universis presentes litteras inspecturis, capitulum ecclesie Upsalensis, salutem in Domino sempiternam. Notum facimus per presentes, nos litteras vidisse bullatas, sanctissimi patris nostri, domini Clementis, pape, quarti, non rasas, non abolitas, non cancellatas, nec in aliqua sui parte viciatas, in hec verba:
Clemens etcetera. Magistro et fratribus ordinis predicatorum, salutem etcetera. Exigentibus vestre devotionis meritis, votis vestris libenter anuimus, et petitiones vestras quantum cum Deo possumus favorabiliter exaudimus. Ex parte siquidem vestra fuit propositum coram nobis, quod licet a nonnullis, patriarchis, archiepiscopis, episcopis, et aliis ecclesiarum prelatis audiendi confessiones subditorum suorum, nec non predicandi, et aliqua vota in alia pietatis opera commutandi in suis civitatibus, et dyocesibus, vobis licentia sit concessa, quia tamen eisdem prelatis decedentibus uti licentia huiusmodi, ecclesiis sic vacantibus dubitatis, nobis humiliter supplicatis, ut providere vobis, super hoc paterna diligentia curaremus. Vestris igitur supplicationibus inclinati, presentium vobis auctoritate concedimus, ut in huiusmodi casu possitis uti tam diu libere predicta licentia, donec viduatis ecclesiis provisum fuerit de pastore. Nulli ergo etcetera nostre concessionis etcetera. Datum Perusii ·xvii· kalendas julii, pontificatus nostri anno primo.
In
cuius nostri transcripti testimonium, sigillum nostrum presentibus est
appensum. Datum Upsalie anno Domini MCCC nono, in prima dominica quadragesime.
Comments: For the certified
bull in question, see 1265 15/6.
● The bull was issued for the Order of Preachers in general and has no
specific reference to the province of Dacia, but its certification in Uppsala
shows that at least at this time a copy must have been present in Sweden, most
likely kept at the convent of Friars Preachers in Sigtuna.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1607.
Nidaros |
Convent of Nidaros |
Last
will and testament for Arne Eindridsson, canon secular at the cathedral chapter
in Nidaros, in which he leaves 1 mark to the convent of Friars Preachers in
Nidaros.
Source: Original document.
Arnamagnæan Collection, University of Copenhagen.
Language: Old
Norwegian.
J namfne faður sonar ok heilags
anða, amen. Ek Arne Einðriða son korsbroðer j Niðarose, heill i skynsemð þo at
siukr i likama gerir þæssa mina ystu skipan guði til lofs ok dyrðar, ok vaare
fru sancte Mariu til tignar ok virðingar, ok mer til salohialpar, hueria er ek
vil hafa firir mitt testamentum a þenna haatt at ek kys mer lægstað i heilagre
Niðaros kirkiu ef min herra erchibiscup vil samþyckea ok gæfr ek guði ok hinum hælga
Olawe, tuæggia spanna leigu til vppgerðar Niðaros kirkiu, ok aðra tuæggia
spanna leigu minum herra ærchibiscupi til borðz or Gaupasætre, jtem brøðrom
minum bolla þann er ek hæfir a borðe firir mer, gerezst vtferð min sømelægh
æftir þi sem stett minum høyrir til, sira Auðunn, ok sira Eilifr, sira Petr ok
sira Jwar skulu vera exequtores þæssa mins testamenti. Jtem gæfr ek korsbrøðrom
j Niðarose þriggia spanna leigu or Vælli, jtem Mariu kirkiu til vppgerðar, iij
merkr fornar, til spitalans a Vallum vt einarða sænng meðr þi mote at þægar i
stad see vnðir siukazsta mann þar boren, jtem Mariu spitala mork forna, Predicarom mork forna, til Klemetz
kirkiu halfa mork, til Anðres kirkiu halfa mork, til Marteins kirkiu halfa
mork, til Gregorius kirkiu halfa mork, til Olafs kirkiu mork, til Kross kirkiu
halfa mork, til Mikials kirkiu halfa mork, til Allra heilagra kirkiu halfa
mork, til Husabear kirkiu j Vsmuðal ferskæpto, ·xx· alna langa, til
Aulfunðyniar kirkiu halfa mork. Enn firir þetta mitt testamentum skipar ek þa
brøðr mina sem fyr næmfnazst huartuæggia at søkia, ok væria, æftir guðrs lagum
ok manna. Ok at þetta mægi ænngi mistrua sætti ek firir þetta bref mitt
insigli, er gort var j Niðarose in festo Mathie apostoli, anno a nativitate
Domini millesimo CCC nono.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. II no. 94.
Bergen |
Convent of Bergen |
Bishop Arne of Bergen informs all secular and
regular clergy within the city of Bergen, including the Friars Preachers, that
the foreign ‘wintersitters’ in Bergen have been commonly excommunicated due to
their spite and obstinance against paying the obligatory tithe as prescribed by
the church law, and they are therefore to be banned from all churches,
including those of the exempted orders, such as the Friars Preachers and the
Friars Minor.
Source: Transcript in
Bartholin’s Collectanea.
Language: Old
Norwegian.
Arne með guðs miskun byskup i Biorgwin
sendir allum lærdom monnom abotom, profastum, korsbrøðrom, predicarom ok
berføta brøðrom munkum ok canuncum ok soknarprestom innan bøar i Bergwin q. g.
ok sina. Vlyðni ok þriozka vtlenzkra veterseta nøyðir oss taka harðarre hende a
þeim æftir hæilagra kirkiulogum, en var være vili til sem guði er kunnigt,
megom ver þo æigi með hæilli samvizku þar sande ifir sopa sem sua er
openberlega mote genget guðs logum ok hæilagrar kirkiu ret, hofum ver optlega
latet krefia af þeim annsvara með mikilli vægð ok biðlund, hueria værnd er þeir
hafa firir ser hviþeir vilia æigi gera tiund sina sem aðrer inborner menn her i
landeno, þar sem vtlænzkir vetersætar um daga Peters biskups, Askatinss biskups
ok sua Narwa biskups (þo at þa drøge sumir af þeim sik undan lyðni) gerðu tiund
sina sva sem aðrer inborner menn æftir þvi sem forner men kunnu at segia. Hafa
þeir svarat oss hegat til með stuttum ok storom orðom ok þeim sumum er bætr er
at liggi en upp se boren firir goða kristna menn, ok saker ulyðni sialfra þeira
settum ver þria af þeim ut af ingaungu hæilagrar kirkiu, Ingilbrikt gamla
Løneng, Godik i Bræðessgarðe, Jon i Bræðessgarðe. Er oss sva sagt at þesser
menn ganga nu sva i kirkiu sem aðrer, segiande sik (eigi) vera ut sætta af þeim
kirkium er ver hofum ekki valld ifir sva sem þeir sæghia at er, ut at brøðra
æda inn at brøðra æða aðrar kirkiur þær er þeir næmfna þar til flæiri læiðande
sva aðra æinfalda kristnamenn i æina mikla villu þar sem þeir hyggia hæilaga
kirkiu sundr vera skipta i ser, ok æigi þan ut vera sættan af allum kirkium sem
af æinni er ut sættr með logum, er þat þo tru var kristinna manna ok stendr i
Credo varre at æin er hæilogh kirkia ok samband goðra kristinna manna um alla
værolldena sva vit sem kristni er ok hvær er af henne er ut sættr með loghum ma
i æinga kirkiu ganga huar sem han er staddr. Nu af þvi at fyrnæfndir utlænzskir
vetrsætar utsættir af ingaungu hæilagrar kirkiu ganga fram i bandet um sin
illvilia ok vlyðni við guð ok oss, þa minnum ver þa a æinn tima annan tima ok
þriðia tima með þesso varo brefe at þeir vare sik við hæðan af at ganga i
nokora kirkiu innan bøar æða uttan æða aðrum stað huar sem þeir ero stadder fyr
en þeir hafa læidret sik firir sina olyðni við guð ok oss vndir bannzpinu. En
ef nokkor af þeim þrimr gængr i kirkiu hæðan af hvat kirkiu sem þat er mote
varo forboðe fyr en þeir ero satter við guð ok oss þa sætium ver þan æða þa i
guðs ok hæilagrar kirkiu forboð ok bann firirbioðande þeim þaðan af allt
guðlegt æmbætte þat sem hæilogh kirkia er skylldugh hverium goðom kristnum
manne, firirbioðande hverium kristnum manne þeim at samnøytazst i mat æða i
drykk, i talu æða kaupum siðan þeir hafa fallet i þetta bann sem guð late æigi
verða, firirbioðande yðr allum iamsaman ok hverium viðr sik at þola fyrnæfndom
þrimer vætrsetom at ganga i yðrar kirkiur æða nokorss yðarss, ok æf þeir ganga
mote varo boðe heðan af i nokora kirkiu þa bioðom ver þeira(r) kirkiu forstiora
af guðss haulfu ok varre, ok æinkanlega soknarprestom at þer lysið ifir þan æða
þa af fyrnæfndum þrimer ut lænzkum vetrsetom sem inn gængr æda ganga i kirkiu,
banne ok forboðe með støyptum loghande kertum ok ringdum klokkom, varande yðr
við at væita nokorom af þeim hæðan af hæilagt æmbætte innan kirkiu vitande til
sannz at huer lærðr maðr er tiðir væitir vitande bannsættum manne ok forboðaðum
sem þeir ero æf þeir ga sin æighi þa er sa lærðr maðr sialfsættr ut af
inngaungu hæilagrar kirkiu hvat lærðom manne sem sa er, claustra maðr æða
verallz maðr, ok iamvæl predicarar
ok berføta brødr sem aðrer, sva sem segir skipan pavanss su er sva byriar,
episcoporum et aliorum prelatorum etc. Sva þikkiumzst ver ok með fullu
þolenmøde biðat hafa um langa stund at aðrer utlænzkir vetersetar køme til
ifirbota við kirkiuna ok oss sem ero Erthmann af Knausanum, Lambrikt af
Knausanum, Wibolth, Gotskalk i Oðz garðe, Hæinrekr, Hæinzi i Kappanum, Hæinzi
ok Gæiraðr i Holmadalenum, Gothskalk ok broðer hans i Jafirðinu, Æfrarðr ok
Hærborð i Svæinzgarðe, Jon Hamborgh ok þeira kumpanar flæiri er her hafa setet
um vetrom nu um riðir, hafa þeir þo ekki komet, ok saker þess at þeir ero i
þvilikri olyðni sem hinir þa firirbioðom ver þeim hæilagrar kirkiu ingaungu með
þesso varo brefe æ þar til er þeir bætra sik ok koma til ifirbota við hæilagha
kirkiu ok oss. Var þetta bref gort i Biorgvin a laughardaghen nesta æftir
trinitatis messo þa er liðnir varo fra burð vars herra Jesu Christi M vetra CCC
vetra ok IX vetr.
Comments: On Bishop Arne of
Bergen, see 1306 11/6. ● The foreign ‘wintersitters’ (vintersiddere) were predominantly German
merchants and craftsmen, who had been allowed to stay in Bergen throughout the
year, unlike the seasonal visitors. Many of them originated from Lübeck and
other parts of northern Germany, but also Scots, Dutch and other Scandinavians
were included in the group. In return for the privilege of staying throughout
the winter, the wintersitters were obliged by law to pay tithe as if they were
regular citizens. However, since the foreigners felt they got but little value
for their money from the local secular church in Bergen, they increasingly
tended to ignore the authority of the secular church and rather put their
devotion – and money – with the mendicant orders, whose liturgy and pastoral
practice they were more familiar with from back home, and who were often better
skilled to speak their language. Bishop Arne’s patience with the foreigners,
and especially three of their leaders (Johan and Gödike in Bræðesgarðe and Engelbrecht
in Løneng), had ended in 1309 4/5, where he threatened them with
excommunication, less they paid within a week (DN II 95), and it was as a
consequence of this that the excommunication was now initiated and proclaimed.
To what degree the convent of Friars Preachers in Bergen actually complied to
the common excommunication of the foreigners, which lasted until 1311, is not
clear, but the bishop and cathedral chapter certainly accused the friars of
ignoring it, as this was one of the issues that once again stirred up the old
conflict between the Bergen Dominicans and the cathedral chapter (see 1247 13/8 and 1328-30).
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. II no. 97.
Literature:
Gallén 1946, 85-86; Ullern 1997, 96; Jakobsen 2008, 153.
Turku |
Convent of Turku |
Three secular clergy
and all burghers of Turku, including the local subprior and convent of Friars
Preachers, announce that they by injunction from Archbishop Nils of Uppsala
have publicly proclaimed for all clergy and laypeople in the city that Ragvald,
former canon of the cathedral chapter in Turku, has been elected new bishop of
Turku; the announcement has been read out in the cathedral of Turku and the
Dominican church of Turku three days before (17 June).
Source: Original document. The
Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Omnibus presentes litteras inspecturis. Thorirus de nosis canonicus ecclesie Aboensis cathedralis, Gunno de Virmu eiusdem ecclesie cathedralis officialis, supprior et conventus Aboensis ordinis predicatorum, Jacobus curatus ecclesie sancte Katerine in nummis, et universitas civitatis Aboensis, salutem in Domino. Tenore presentium constare volumus universis, nos super electione reverendi viri domini Rangvaldi in ecclesia nostra cathedrali Aboensi dudum facta, litteram denuntiationis in die Botulfi abbatis vidisse, et lectam audivisse in ecclesia cathedrali memorata et in ecclesia fratrum predicatorum in Abo, coram clero et populo in hec verba:
Nicholaus divina miseratione archiepiscopus
Upsalensis, dilectis in Christo filiis, clero ac populo civitatis aeque
dyocesis Aboensis, salutem in Domino. Presentato nobis dudum per discretum
virum dominum Laurentium ac procuratorem ecclesie Aboensis, decreto electionis
facte de reverendo viro domino Rangvaldo canonico Aboensi in pastorem ac
episcopum matris vestre ecclesie Aboensis, nos officii nostri debitum
exequentes dirigimus ad vos discretum virum dominum Gunnonem nostre dyocesis
presbiterum, illis quorum interest, secundum formam juris denuntiantes ut si
quisquam in predicti personam electi seu formam de ipso facte electionis,
aliquid rationabile obicere volverit peremptorie presentibus evocatus, infra
festum beati Laurentii proximo venturum Upsalie compareat coram nobis. Alioquin
elapso termino memorato, omnis objectionis vocem sibi noverit preterclusam. Hec
autem denuntiatio puplice fiat in ecclesia cathedrali prefata aliquo die
festivo, aut alias populo civitatis adhoc specialiter congregato. Super qua denuntiatione
modo qui premittitur puplicata, ut nobis de ea fides fiat confici volumus
instrumentum puplicum, sive litteram autenticam fide dignorum sigillis ac eorum
subscriptionibus roboratam. In cuius rei testimonium sigillum nostrum
presentibus est appensum. Datum Upsalie, anno Domini MCCC nono, quinto
kalend[as] junii.
Nos igitur, Thorirus de nosis canonicus Aboensis ecclesie cathedralis, Gunno de Virmu, eiusdem ecclesie cathedralis officialis, supprior et conventus Aboensis ordinis predicatorum, Jacobus curatus ecclesie sancte Katerine in nummis et universitas civitatis Aboensis, in testimonium et evidens documentum dicte denuntiationis facte in Abo in die Botulfi abbatis in presentia nostra et plurimorum tam laicorum quam clericorum fidedignorum, sigilla nostra presentibus sunt appensa. Datum Abo anno Domini M trecentesimo nono, duodecimo kalendas julii
Comments: Nils Kettilsson (†1314) was archbishop of
Uppsala in 1305-1314. Being of noble family (Hvit), he began his ecclesiastical
career as canon secular in Linköping, before he was elected bishop of Västerås
in 1299 or 1300. He left the episcopal office in Västerås, when he was promoted
to archbishop of Uppsala in 1305, for which he received papal confirmation in
1306. As both bishop and archbishop, Nils Kettilsson appears to have remained a
close ally of King Birger Magnusson of Sweden, and apparently played an
important part in the fall of the young king’s guardian, Regent Torgils
Knutsson, in 1305-06. He has been attributed to a significant authorship of
historical nature during his office in Uppsala. As archbishop, Nils Kettilsson
seems to have had quite amicable relations to the convent of Friars Preachers
in Sigtuna in general and to Fr. Israel Erlandsson (see 1281 2/10) in particular. In 1309
12/8, he received papal mandate from Clement V to install Fr. Israel as his
successor as bishop in Västerås. Along with Fr. Israel, he was installed as
executor of the estate of Folke Jonsson in 1310 12/9, and it was
Archbishop Nils who appointed Fr. Israel as one of the two inquisitors to
interrogate the alleged heretic Botulf of Gottröra in 1311 8/4. In terms
of the entire Dominican convent in Sigtuna, Archbishop Nils in 1310 18/4 and 1310 26/4
issued letters of indulgence in their favour; he endowed them with access to
firewood and fishing on his estates in 1311 4/7; he authorized the
Sigtuna friars to preach and hear confession in the entire archdiocese in 1313
6/6; and in his last will and testament from 1314 27/5, he left sums
of 6 marks and 3 marks to the Dominican convents in Sigtuna and Västerås
respectively. ● Bishop Ragvald II of Turku (1309-1321) originated from Åland and was a canon
secular at the cathedral chapter in Turku, when he was elected bishop of the
same diocese in 1309. He is not known to have had any particular relations to
the Order of Preachers during his office. ● The announcement from
Archbishop Nils to be read out in the two churches, which is included in full
length in the letter (= DS II 1624 and FMU 258), is dated to 28 May 1309. Any
complaints or objections to the election of Bishop Ragvald were to be brought
before the archbishop by the following Day of St. Lawrence (10 August) at the
latest.
Published: Diplomatarium
Suecanum
vol. II no.
1626 (+ 1624); Finlands Medeltidsurkunder
no. 259 (+ 258).
Värnamo |
Convent of Sigtuna |
Last will
and testament for Filip Björnsson in which he wishes to be buried in the priory
of the Friars Preachers in Sigtuna, for which the convent is bequeathed with 50
marks denariorum.
Source: Original
document. The National Archives of Sweden, Stockholm.
Language: Latin.
In nomine patris et ffilii et spiritus sancti amen. Ego Philippus Bjornsson
sanus mente et corpore, testamentum meum condono et ordino per hunc modum. In
primis meam eligo sepulturam apud ffratres predicatores Sictunie quibus lego
quinquaginta marcas denariorum. Item quinquaginta marcas denariorum deputo ad
distribuendum monasteriis ecclesiis hospitalibus et pauperibus per executores
huius testamenti mei pro solucione autem predictorum denariorum deputo unam
marcam terre sitam in Grunsø, redimendam per heredes meos inffra annum a
tempore obitus mei computendam. Exequtores huius testamenti mei, ffacio
Sigmundum Kiældærsson, Magnum Niclis son, Philippum Michaelis filium et dominum
Laurencium sacerdotem in Walby. In cuius rei testimonium sigillum meum
presentibus est appensum, et sigilla Sigmundi Kiældærsson, Magni Niclisson,
Philippi Michaelis ffilio presentibus apponi peto. Actum apud Værnæmo anno Domini MCCCIX inffra
octavam asumcionis beate Marie.
Comments: Neither Filip Björnsson nor his location can be identified. He
appears to have been a small-scale landowner, probably of rural low nobility.
Published: Diplomatarium Suecanum vol.
II no. 1632.
Ribe |
Convent of Ribe |
Fr. Nicolaus, prior of the Friars Preachers in
Ribe, certifies a royal letter of privilege for the cathedral chapter of Ribe;
the certification is made jointly with Bishop Christian of Ribe and Guardian
Jacobus of the local Friars Minor.
Source: Original document.
The Danish National Archives, Copenhagen.
Language: Latin.
Omnibus presens
scriptum cernentibus. Cristiarnus Dei gratia Ripensis episcopus, frater
Nicholaus, prior fratrum predicatorum Ripensium, et frater Jacobus gardianus
fratrum minorum ibidem, salutem in Domino sempiternam. Noveritis nos vidisse et
diligenter inspexisse litteras seu privilegium regis illustris infra contentum
non rasum, non abolitum, nec in aliqua sui parte viciatum, sub hac forma: (...)
Et nos Cristiarnus Ripensis episcopus ad
rogatum et requisitionem capituli nostri cum ipsum originale portare de loco ad
locum sit periculosum propter viarum disscrimina predictum originale de verbo
ad verbum transscribi fecimus per Michaelem, clericum nostrum, juratum et ad
hoc specialiter deputatum. In cuius rei testimonium sigillum nostrum una
cum sigillis predictorum fratrum presentibus duximus apponenda. Datum Ripis anno Domini MCCC nono, in octavo
assumptionis beate virginis.
Dansk oversættelse:
Christian, af Guds nåde biskop i Ribe, broder Niels, prior for prædikebrødrene i Ribe, og broder Jakob, gardian for de små brødre sammesteds, til alle, der ser dette brev: Hilsen evindelig med Gud. I skal vide, at vi har set og omhyggeligt gennemlæst nedenfor nævnte, berømmelige konges brev og privilegium uskrabet, ustunget og ubeskadiget i enhver henseende og af følgende ordlyd: (...) Og vi biskop Christian af Ribe har efter vort kapitels bøn og anmodning, da det er farligt at bringe selve originalen fra sted til sted på grund af de farlige veje, ladet fornævnte original afskrive ord til andet af vor klerk Michael, der er taget i ed og særlig beskikket hertil. Til vidnesbyrd herom er vort segl tillige med fornævnte brødres segl hængt under dette brev. Givet i Ribe i det Herrens år 1309 på ottendedagen efter Mariæ himmelfart.
Comments: Fr. Nicolaus, prior
of the Friars Preachers in Ribe, is not known from any other sources. ● Bishop Christian of Ribe was in office
from 1288 to his death in 1313; before his election, he had been archdeacon at the
cathedral chapter in Ribe. He appears to have been a close ally of King Erik VI
Menved of Denmark. Bishop Christian is otherwise not known to have had any
particular relations to the Friars Preachers. ● The certification
concerns a letter of privilege issued shortly before, on 29 July 1309, by King
Erik VI of Denmark for the cathedral chapter of Ribe, in which the bailiffs and
tenants of the chapter’s land-holdings were exempted from military tax (leding) and other royal duties (DD 2 VI
193). ● The certified transcript was made by Bishop Christian’s clerk,
Michael, on request of the cathedral chapter, “since it is hazardous to carry
the original itself from place to place due to the dangerous roads”. ●
The prior’s seal is still extant and attached to the document; a drawing of it
is published in Danske gejstlige Sigiller
fra Middelalderen no. 953.
Published: Diplomatarium
Danicum 2. ser. vol. VI no. 199.
Convent of Helsingborg |
The
Friars Preachers are given a site in Helsingborg.
Source: Annales Petri Olavi.
Language: Latin.
1309. Predicatores habuerunt locum Helsingburgis.
Dansk oversættelse:
1309. Prædikanterne fik et sted i Helsingborg.
Comments: This otherwise quite
simple entry produces great scholarly problems, as 1309 cannot be the
foundation year of the convent in Helsingborg. (Other) Dominican annals
disagree on 1269 or 1275 as the year
of its beginning, and there are five independent instances stating the
convent’s existence in the period 1285-1304. The wording differs from the
chronicler’s other entries on Dominican convent foundations, but if it is
merely to be read as secondary donation of some plot in the town to a then
already existing convent, it stands out as the sole entry of this kind. It has
been suggested that the Franciscan chronicler could have referred to a transfer
of an originally Franciscan house of terminario
in the town, handed over to the then already existing Dominican convent; such a
Franciscan presence in Helsingborg is indicated by a source from 1307 (Bååth
1933, 304-305).
Published: Scriptores
Rerum Danicarum vol. I, p. 190; Annales Danici, p. 210.
Lund |
Convent of Lund |
Lady Cecilie, widow
after Johannes Kalv, former marshal of the Danish king, authorizes her brother,
Peder Nielsen de Eljaröd, to donate her estate in Vragerup to the cathedral in Lund
in return for an anniversary, which is to include an annual donation of 14
ounces for a candle in front of Corpus Christi in the church of the Friars
Preachers in Lund, along with 2 ounces for the friars themselves. The donated
land and the distribution of its revenue is to be administered by the dean of
the cathedral chapter in Lund. The letter is co-sealed by the prior of the
Dominican convent in Lund.
Source: Original
document (damaged). The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Universis presentes litteras inspecturis, Cecilia relicta domini Johannis dicti Kaalf, quondam illustris regis Danorum marskalci, salutem in Domino sempiternam. Noverint universi quod nobili viro domino Petro Niclas sun de Elliaryth dilecto fratri meo do et concedo auctoritate presentcium plenam et liberam facultatem scotandi ecclesie beati Laurentii Lundis omnia bona mea, mobilia et inmobilia, in Wraghathorp sita cum agris pratis pascuis et in dicto Wraghathorp mark mihi attinentibus universis, ita videlicet quod dominus Gwido decanus Lundensis, qui nunc est, et su[cc]essores sui decani Lundenses, qui pro tempore fuerint, dicta bona sub ordinatione sua libere habeant et anniversarium meum modo qui sequitur teneant ex eisdem. Primo in die aniversarii mei ad offerendam dent duas [oras denariorum]; item canonicis qui vigiliis et misse interfuerint marcham denariorum; item vicariis duas oras; item ad lampadem ardentem ante corpus Christi in ecclesia fratrum predicatorum Lundis quatuordecim oras denariorum; item fratribus predicatoribis duas oras; item fratribus minoribus duas oras; et siquid residuum fuerit de fructibus bonorum predictorum hoc cedat dicto domino decano libere et suis successoribus annuatim. Promitto insuper quod dictam scotationem per dictum dominum Petrum, fratrem meum dilectum, prefate ecclesie Lundensi faciendam ratam et gratam in perpetuum conservabo nec volo per me vel heredes meos aliquod inpedimentum unquam fieri contra eam, sed volo quod dictus dominus decanus exnunc statim dictorum bonorum omnium possessionem intret et habeat corporalem. In cuius rei testimonium sigillum meum una cum sigillo prioris fratrum predicatorum Lundis duxi presentibus apponendum. Datum Lundis anno Domini MCCC decimo, in die beati Marcelli pape et martiris.
Dansk oversættelse:
Cecilie, enke efter hr. Johannes Kalv, fordum den berømmelige
danske konges marsk, til alle, der får dette brev at se: Hilsen evindelig med
Gud. Alle skal vide, at jeg ved dette brev til min elskede broder, den velbyrdige
mand hr. Peder Nielsen af Eljaröd, giver og overdrager fri og fuld myndighed
til at skøde til Skt. Laurentiuskirken i Lund alt mit gods, løst og fast i
Vragerup med ager, eng, græsgang og alt, hvad der tilkommer mig i den nævnte
Vragerups mark, på det vilkår, at den nuværende dekan i Lund, hr. Guido, og
alle hans efterfølgere som dekaner i Lund, hvem det til enhver tid måtte være,
skal have fri dispositionsret over det nævnte gods, og at de af indtægterne af
samme gods afholder min årtid på følgende måde: For det første skal de på min
årdag give 2 øre penge i offer, fremdeles til kannikkerne, der er til stede ved
vigilierne og messen, 1 mark penge, fremdeles til vikarerne 2 øre, fremdeles
til det evige lys foran Kristi Legeme i prædikebrødrenes Kirke i Lund 14 øre
penge, fremdeles til prædikebrødrene 2 øre, fremdeles til de små brødre 2 øre,
og hvis der er noget tilovers af
frugterne af fornævnte gods, skal det årligt frit tilfalde den nævnte herre
dekanen og hans efterfølgere. Jeg lover ydermere, at jeg vil anse den skødning,
som omtalte herre, min elskede broder Peder, foretager til nævnte kirke i Lund,
for god og gyldig til evig tid, og jeg erklærer som min vilje, at der hverken
fra min egen side eller fra mine arvingers nogensinde skal rejses nogen
hindring imod den, men jeg vil, at nævnte herre dekan straks med umiddelbar
retsvirkning skal træde ind i og tage alle de nævnte godser i legemlig
besiddelse. Til vidnesbyrd herom har jeg ladet mit segl tilligemed seglet for
prædikebrødrenes prior i Lund hænge under dette brev. Givet i Lund i det
Herrens år 1310 på Skt. Marcello pave og martyrs dag.
Comments: The prior of the
Friars Preachers in Lund at this time cannot be identified. ● On Lady
Cecilie, see 1304 10/3. The donation was
subsequently certified at the provincial court (landsting) of Skåne on 11 July (see below), and the arrangement was
finally implemented, when Cecilie died in 1318
27-28/7. ● Vragerup (Uppåkra parish, Bara hundred) is situated 3
km southwest of Lund.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1649; Diplomatarium
Danicum 2. ser. vol. VI no. 214.
The
provincial court of Skåne certifies the above-mentioned donation and the
related anniversary foundation, of which the donation for the candle in front
of the Corpus Christi in the church of the Friars Preachers is given the
highest priority.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Omnibus presens scriptum cernentibus, Petrus Jonæs son quondam prefectus Scanie, Petrus Niclæs son de Borasyo, Petrus Niclæs son de Simbrus, Suthmannus Ælenæ son, milites, Petrus Allonis persona ecclesie Myathølby in Listria, Ascerus presbiter persona ecclesie beati Michaelis, Lundis, Nicholaus Tunæ son de Klæpæthorp, Andreas Pæters son de Bullathorp, Nicholaus Jacob son de Harthakræ, Johannes Niclæs son de Thorthorp, Petrus Uffæ son advocatus Lundensis, et Erlandus advocatus in Malmoghe; salutem in Domino sempiternam. Noverint universi, quod anno Domini MCCC decimo, sabbato proximo post diem beati Kanuti regis et martiris, nobilis domina domina Cecilia, relicta domini Johannis dicti Kaalf, quondam illustris regis danorum marskalci, in communi placito Scanie constituta, multis presentibus fidedignis, scotavit ecclesie beati Laurentii Lundis, omnia bona sua mobilia et inmobilia in Wraghæthorp et Wræghæthorp mark sita cum agris, pratis, pascuis et eorum attinentiis universis, juste in perpetuum possidenda. Ita videlicet quod dominus Gwido decanus Lundensis, qui nunc est, et successores sui, decani Lundenses, qui pro tempore fuerint, dicta bona sub ordinatione sua libere habeant, et anniversarium dicte domine, modo qui sequitur, teneant ex eisdem, primo in die anniversarii sui, ad offerendam dent duas oras denariorum, canonicis, qui vigiliis et misse interfuerint marcham denariorum, vicariis duas oras denariorum, ad lampadem ardentem ante corpus Christi in ecclesia fratrum predicatorum Lundis quatuordecim oras denariorum, fratribus predicatoribus ibidem duas oras, fratribus minoribus ibidem duas oras denariorum, et siquid residuum fuerit de fructibus dictorum bonorum, hoc cedat dicto domino decano, libere, et suis successoribus annuatim, volvit preterea et protestata fuit domina predicta quod si aliquando contigerit propter karistiam temporis, vel alios casus quoscunque, redditus dictorum bonorum non sufficere ad solvendum omnia suprascripta, quod quatuordecim ore denariorum ad lampadem ardentem ante corpus Christi in ecclesia fratrum predicatorum Lundis, omni anno sine diminutione qualibet exsolvantur, et defectus fiat in aliis distributionibus antedictis. In cuius rei testimonium sigilla nostra cum sigillo dicte domine presentibus duximus apponenda. Datum Lundis, anno et die supradictis.
Dansk oversættelse:
Peder Jonsen, forhenværende gælker i Skåne, Peder Nielsen af
Borsjö, Peder Nielsen af Simris, (og) Sudman Helenesen, riddere, Peder Allesen,
sognepræst i Mjällby Kirke i Lister, Asser, sognepræst i Lund Skt. Mikkels
Kirke, Niels Tuesen af Klågerup, Anders Pedersen af Bollerup, Niels Jakobsen af
Harrie, Jens Nielsen af Torup, Peder Uffesen, foged i Lund, og Erland, foged i
Malmø, hilser alle, der ser dette brev, evindeligt med Herren. Alle skal vide,
at i det Herrens år 1310 på første lørdag efter den hellige Knud konge og
martyrs dag har den velbyrdige frue fru Cecilie, enke efter hr. Johannes kaldet
’Kalv’, den berømmelige danske konges tidligere marsk, på Skånes landsting i
mange troværdige mænds nærværelse til Skt. Laurentius Kirke i Lund skødet alt
sit gods, løst og fast, i Vragerup og Vragerup Mark med ager og eng, græsgange
og alt deres tilliggende at besidde med rette evindelig, således at hr. Guido,
som nu er dekan i Lund, og alle hans efterfølgere til enhver tid som dekaner i
Lund frit skal kunne bestyre det nævnte gods og af samme lade afholde nævnte
frues årtid på følgende måde: Først skal de på dagen for hendes årtid give 2 øre
penge i offer; til de kannikker, som har deltaget i vigilierne og messen, 1
mark penge; til vikarerne 2 øre penge; for en brændende lampe foran Kristi
Legeme i prædikebrødrenes kirke i Lund 14 øre penge; til prædikebrødrene
sammesteds 2 øre; til de små brødre sammesteds 2 øre penge; og hvis der bliver
noget tilbage af indtægterne af det nævnte gods, skal det frit tilfalde nævnte
hr. dekan og hans efterfølgere hvert år. Den fornævnte frue ønskede endvidere
og erklærede, at hvis indtægterne af nævnte gods nogensinde på grund af dyrtid
eller andre ulykker ikke skulle være tilstrækkelige til at betale alt det
ovenfor beskrevne, skal de 14 øre penge til lampen foran Kristi Legeme i
prædikebrødrekirken i Lund betales fuldtud hvert år uden noget fradrag, mens
det manglende skal afgå i de andre fornævnte uddelinger. Til vidnesbyrd om
dette er vore segl tillige med den omtalte frues segl hængt under dette brev.
Givet i Lund på ovennævnte år og dag.
Comments: See above.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1687; Diplomatarium
Danicum 2. ser. vol. VI no. 275.
Uppsala |
Sigtuna (Uppsala) OP |
Provost Anders of the
cathedral chapter in Uppsala allows the Friars Preachers in Sigtuna to have their
accommodation in the hospital and ‘God’s house’, which he has built in Uppsala
with chambers, hall, kitchen and cells; at the hospital entrance, there is a
painting of St. Dominic. If it is decided to use the house for student
accommodation also, the friars and students shall share it. In return, the
friars shall perform pastoral services for the poor people registered in the
hospital and say mass on a number of specific feast days; in the priory church
in Sigtuna, the convent shall celebrate an annual mass for the Holy Virgin and
a mass for the dead in benefit of the hospital inhabitants. The letter is
co-sealed by Archbishop Nils of Uppsala and the entire cathedral chapter, along
with Prior Israel Erlandi and the convent of Friars Preachers in Sigtuna.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Universis presentes litteras inspecturis, Andreas prepositus ecclesie Upsalensis, salutem in Domino sempiternam. Dominus Jhesus Christus perpetuas pollicetur in celestibus mansiones hiis qui pro nomine eius pauperes hospicio colligunt in presenti, hac consideratione ductus ego Andreas prepositus Upsalensis in remissionem meorum peccaminum et premii celestis augmentum, religiosos viros, fratres ordinis predicatorum qui divini amoris instinctu ewangelice paupertatis elegerunt, sarcinam propter Deum, victum et hospicium mendicantes volens prosequi beneficio speciali, ipsis in domo Dei quam Upsalie edificavi perpetuo et irrevocabiliter deputo et assigno in medio interstitio domus unum hospicium ante cuius hostium beatus Dominicus est depictus. Item unum cubiculum, item stupam, coquinam et cellas ibidem, quod si contigerit me personaliter, aut me vocato de medio, venerabilem patrem dominum archiepiscopum Upsalensem, ac priorem Sictoniensem qui pro tempore fuerint in dicta domo scolares ponere, celle ad scolares pertineant, et tunc stupa et coquina fratribus et scolaribus inibi positis sint communes, transferens in priorem et conventum Sictonie fratrum ordinis predicatorum, usum predictorum locorum, ita tamen quod eorum proprietas ad pauperes pertineat in dicta domo degentes, sed dicti fratres a predictorum locorum usu per neminem valeant impediri, nisi temporibus quibus ibidem in pentecoste et synodo convivium celebratur, prior autem Sictuniensis et fratres predicti teneantur sollicitare principales procuratores et convivas dicte domus de utilitatibus et consolationibus pauperum et infirmorum in domo degencium memorata jura ipsius et res pro posse etiam defensuri. Et eorundem pauperum in testamentis ac aliis piis operibus utilitates efficaciter promoveant, ac eis spiritualia solacia karitative impendant etiam quando Upsalie fuerint cum commode potuerunt visitationis frequentia corporalis, meique et aliorum convivarum dicte domus sint annis singulis memores apud Deum. Item fratres de Sictunia in sepedicta domo Dei, quarta die pentecostes, et sollempnitatibus beate Katerine, et sancti Nicolai predicare, et illuc tunc venire etiam non vocati teneantur, et in pentecoste et synodo intersint collegio convivarum. Item quando fratres dormiunt in predicta domo dicant missam in capella ibidem, dummodo velint celebrare die illo, nisi rogati sint missam aliby dicere, vel aliter ex voto, vel aliis causis rationabilibus volverint, et si missam votivam celebrant in capella oblationem in usus suos assumant. Ego frater Israel et conventus Sictuniensis promittimus, quod annis singulis pro omnibus convivis domus Dei Upsalie unam missam de beata virgine, et alteram pro defunctis perpetuo celebrabimus in conventu, et quilibet frater sacerdos unam missam de beata virgine et aliam pro defunctis dicemus annis singulis pro eisdem, et premissas conditiones curabimus fideliter observare. In premissorum omnium robur et evidenciam pleniorem ad meam instantiam sigillum, venerabilis patris domini Nicolai Dei gratia archiepiscopi, auctoritatem huic meo facto prestantis, ac capituli Upsalensis, meumque, ac fratris Israelis prioris et conventus Sictuniensis sigilla presentibus sunt appensa. Datum apud antiquam Upsaliam anno Domini MCCC decimo, quartodecimo kalendas marcii.
Comments: On the back side of
the document is written: De hospicio fratrum Upsalie. ●
On Fr. Israel Erlandi, see 1281 2/10.
● On Provost Anders and the hospital in Uppsala, see 1305 27/5. ●
On the Dominican presence in Uppsala, see 1305 14/6. ● On the cult
of St. Dominic, see 1234 7/10.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1652.
Sigtuna |
Convent of Sigtuna |
Archbishop
Nils Kettilsson of Uppsala consecrates an altar dedicated to the Holy Cross,
St. Peter and St. Paul in the church of the Friars Preachers in Sigtuna, and at
the same occasion, he issues a letter of indulgence in favour of the convent,
in which he grants 40 days of indulgence for anyone who visits the priory
church on the anniversary of the altar or on the feast days of the Holy Cross,
St. Peter and St. Paul or in the week following these days.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Omnibus presentes litteras inspecturis, Nicolaus miseratione divina archiepiscopus Upsalensis, salutem in Domino sempiternam. Quia divina nobis favente clementia, altare quoddam in ecclesia fratrum predicatorum Siktunie, in honorem sancte crucis, et beatorum Petri et Pauli apostolorum dedicavimus, volentes ipsam ecclesiam, devotione fidelium frequentari, omnibus vere penitentibus et confessis, qui in anniversario dedicationis dicti altaris, seu in festo inventionis aut exaltationis sancte crucis, item in singulis festivitatibus beatorum Petri et Pauli apostolorum, et per omnes dictarum festivitatum octavas, dictam ecclesiam devote visitaverint, quadraginta dierum indulgentias de injunctis sibi penitentiis, annis singulis, perpetuo misericorditer in Domino relaxamus. Datum Siktunie, anno [Domini MCCC]X quartodecimo kalend maii.
Comments: The year of the
original letter is unreadable due to damage, but it can be dated from
transcripts by Peringskiöld and Örnhielm. ● On Archbishop Nils Kettilsson
of Uppsala, see 1309 20/6. He issued an
additional letter of indulgence in favour of the same convent eight days letter,
extending its functionality to a series of other feast days as well; see below.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1756.
1310 26/4 Viksta
The same archbishop
issues an additional letter of indulgence in favour of the same convent, in which he grants 40 days of
indulgence for anyone who visits the priory church of Virgin Mary on the four
feast days of the Virgin, along with the feast days of St. Peter Martyr, St.
Dominic, St. Augustin, the Holy Cross, St. Peter, St. Paul, St. Lawrence and
St. Eric.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Omnibus presentes litteras inspecturis, Nicolaus divina miseratione archiepiscopus Upsalensis, salutem in Domino sempiternam. Quoniam ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal Christi, recepturi prout in corpore gessimus sive bonum fuerit sive malum, oportet nos diem messionis extreme misericordie operibus prevenire, id quoque seminare in terris, quod reddente domino, multiplicato fructu recolligere valeamus in celis, firmam spem, fiduciamque tenentes, quoniam qui parce seminat parce et metet, et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus et metet vitam eternam, cupientes igitur, ut ecclesia fratrum ordinis predicatorum Sictonie, in honorem gloriose virginis Marie consecrata congruis honoribus frequentetur et a Christi fidelibus jugiter veneretur omnibus vere penitentibus et confessis, qui ad dictam ecclesiam, in festis beate virginis, videlicet assumptionis, annunciationis, nativitatis et purificationis, et festis beatorum Petri martyris, ac Dominici et Augustini confessorum, nec non et in celebritate dedicationis ipsius ecclesie, ac festis sancte Crucis videlicet, inventionis et exaltationis, causa devotionis accesserint, et sollempnitati devotione debita interfuerint, de omnipotentis Dei misericordia, et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius, auctoritate, ac beatorum martirum, Laurencii et Erici meritis confisi, quatraginta dierum indulgentias die quolibet premissorum, de injunctis sibi penitentiis misericorditer in Domino relaxamus. In Cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum apud ecclesiam Wixtadhe, anno Domini MCCCdecimo, dominica quasi modo geniti.
Comments: See above.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1666.
(Ribe) |
Convent of Ribe |
Last
will and testament for Provost Christian of Hardsyssel, in which he leaves 6 marks
to the convent of Friars Preachers in Ribe.
Source: Original
document. The Danish National Archives, Copenhagen.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Ego prepositus Cristiarnus in Harthsysæl, sanus mente et corpore, volens
anime mee providere, testamentum meum condo in hunc modum. A primo do et lego
ducentas marchas denariorum usualium pro ornamentis ecclesie beate virginis
Ripis emendis. Item ratione unius misse quolibet die in dicta ecclesia perpetuo
dicende confero et si michi aliquid humanitus interim contigerit exnunc scøto
omnia bona mobilia et immobilia in Horshaaghæ in parochia Skragh. Item omnia
bona mobilia et immobilia in Hyging mark in parochia Nybæl fratri meo Nicholao
dicto Haac et michi communia et indivisa ita quod ipse de bonis nobis
communibus in parochia Bork recompensationem recipiat quod si forte pro parte
sua de dictis bonis in Skraghæ et Hyging ratificatum non fuerit extunc quam
exnunc addo ad partem meam in predictis bonis terras viginti marcharum auri in
Nørbork de bonis communibus et indivisis. Item ad anniversarium meum per
canonicos in dicta ecclesia beate virginis perpetuo tenendum omnia bona mea in
Kiærgarth. Item ducentas marchas denariorum ad emendum bona quorum redditus
annuatim in anniversario meo pauperibus per cantorem Ripensem perpetuo
distribuantur. Item domino meo Cristierno Ripensi episcopo vas argenteum cum
pede deauratum secundum valorem suum computandum. Item monialibus in Guthum ad
mensam earum sex marchas denariorum. Item ad mensam monialium Ripis tantum.
Item fratribus minoribus ibidem tantum. Item fratribus majoribus ibidem tantum.
Item infirmis in domo sancti spiritus Ripis quatuor marchas. Item leprosis
ibidem tantum. Item cuilibet sacerdoti parochiali Ripis dimidiam marcham,
cuilibet ministro ibidem duas oras. Item cuilibet ecclesie parochiali Ripis
unam marcham. Item domino Johanni stabulario domini Ripensis unum polidrum,
domino Johanni archidiacono Ripensi unum polidrum, domino Petro cantori Ripensi
unum polidrum, magistro Astrato canonico Ripensi unum polidrum. Item domino
Jacobo preposito in Warwithsysæl unum polidrum. Item Nicholao fratri meo
dilecto partem meam de bonis in Hawæng et in bonis emptis Nørbork de domino Nicholao Erik sun. Item ecclesie Norbork marcham. Item ecclesie Ykost tantum,
cuilibet sacerdoti dictarum ecclesiarum dimidiam marcham. Item domino Michaeli
sacerdoti qui mecum fuerat decem marchas. Item Haski procuratori meo viginti
marchas et unum polidrum. Item Thordoni filio suo decem marchas. Item domino Nicholao dicto priori nunc officiali in
Harthsysæl unum polidrum. Item pauperibus scolaribus in Pukhus decem marchas.
Pro hiis autem omnibus adimplendis obligo omnes fructus omnium bonorum meorum
ubicumque sitorum ita quod nichil de eis levetur antequam de premissis omnibus
in hoc testamento contentis fuerit satisfactum. Exequtores autem huius
testamenti facio et constituto prefatum dominum meum Ripensem et dominos
Johannem archidiaconum et Petrum cantorem Ripenses et Johannem stabularium
dicti domini Ripensis supplicans ut coram Deo hec fideliter et efficaciter
exequantur. In quorum omnium testimonium presens scriptum sigillis dictorum
exequtorum et capituli Ripensis rogavi et feci una cum sigillo meo consignari.
Actum et datum anno Domini MCCC decimo, ∙iii∙ kalendas augusti.
Comments: In SHLRU the date
is erroneously stated as 1313 1/8 (based on a reading “MCCC decimo III, kalendas augusti”). ● Provost
Christian of Hardsyssel was the brother of Knight Niels Hak, who were both sons
of Niels Lændi. ● Hardsyssel was an ecclesiastical-administrative
subunit, situated in the northern part of the diocese of Ribe.
Published: Schleswig-Holstein-Lauenburgische
Regesten und Urkunden vol. III no. 274; Erslev, Testamenter... no.
31; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. VI no.
293.
Lund |
Convent of Lund |
The family of Knight
Josef Magnussen Drefeld on the one side and the city council and citizens of
Lund on the other side are settled before King Erik VI Menved of Denmark in a
case concerning the knight, for whose killing in Lund in 1301 the council and
city are held responsible. As penance and compensation, the city of Lund is
enjoined to found three altars in remedy of the soul of the murdered Josef
Magnussen: one in the cathedral of Lund; the second in the cathedral of
Roskilde; and the third in the priory church of the Friars Preachers in Lund,
where the knight is buried. At all three altars, Josef Magnussen’s anniversary
is to be celebrated with masses, vigils, fifteen psalters, a canopy, four wax
candles, incense and bellringing, and the canons or friars who take part in the
anniversary shall receive ½ mark each, along with an offering of 5 marks to each
of the two involved churches in Lund. Finally, the city shall acquire the
deceased knight a share in all the good deeds that take place in the orders of
the Friars Preachers and the Friars Minor.
Source: Transcript in
Bartholin’s Collectanea.
Language: Latin.
Ericus
Dei gratia Danorum, Slavorumque rex, omnibus presens scriptum cernentibus,
salutem in Domino sempiternam. Noverint universi, quod in presentia nostra
constituti viri nobiles et discreti, domini Jures Magnessun canonicus
Lundensis, Esbernus Magnessun, Laurentius Magnessun fratres, ceterique
consanguinei et amici eorundem ex una parte, et consules ac cives Lundenses ex
altera, super controversiis inter ipsos ex utraque parte pro interfectione
domini Joseph Magnessun bone memorie motis, modo qui sequitur concordarunt:
Inprimis enim dicti consules et cives Lundenses tria altaria construere
promiserunt cum libris indumentis ac ornamentis que ad eadem requiruntur; in
quorum quolibet omni sabbatho de beata virgine, in dominicis de sancta
trinitate, precipuis vero festivitatibus de sollennitate illius diei, ceteris
autem diebus pro animabus eiusdem domini Joseph ac omnium fidelium defunctorum
misse cum nota sollennitate celebrentur. Ita videlicet quod dicte misse omni
die inchoare debeant statim post missam finitam de beata virgine juxta chorum.
Unum enim altare trium predictorum facere promiserunt dicti consules et cives
in ecclesia beati Laurentii Lundis, cui pro sustentatione presbyteri eiusdem
altaris, qui pro tempore fuerit, annuos reditus triginta marcharum novarum
Scanensium promiserunt assignare. Secundum vero in ecclesia beati Lucii
Roskildis, ad quod etiam assignare tenebuntur dicti consules et cives reditus
annuos sexaginta marcharum Sjallandensium pro sustentatione presbyteri in illo
altari celebrantis. Tertium autem altare
in ecclesia fratrum predicatorum Lundis, ubi idem dominus Joseph requiescit,
facere tenebuntur; pro quo quidem altari edificando ac perpetuo officiando, ut
predictum est, ipsorum fratrum supra dicti consules et cives satisfacere
promiserunt voluntati. Presentatio vero sacerdotum ad duo altaria in
ecclesiis cathedralibus supradictis ad dominum Jures Magnessun canonicum
Lundensem in vita sua, postmodum autem ad fratrem suum tunc seniorem, quo mortuo
ad subsequentem fratrem pertineat successive: quibus tribus sublatis de medio,
ad decanum ipsius ecclesie, ubi altare constructum est, qui nunc est vel qui
pro tempore fuerit, pertineat provisio sacerdotum ad altaria supradicta. Insuper procurare promiserunt dicti
consules et cives Lundenses eidem domino Joseph participationem omnium bonorum
que fiunt in ordinibus fratrum predicatorum et minorum. Preterea anniversarium
ipsius domini Joseph tenere promiserunt apud quodlibet altare trium predictorum
annuatim, cum missis, vigiliis, ∙xv∙ psalteriis, baldekino, quatuor cereis, thure, et
sollenni compulsatione campanarum. Ad cereos autem predictos inchoandos unum
pund cere deputaverunt, ac eos renovare promiserunt quotiens fuerit opportunum;
et duabus marchis denariorum expendendis apud quodlibet predictorum; ita
videlicet quod canonicis Lundensibus, qui anniversario interfuerint, detur
dimidia marcha, fratribus vero predicatoribus ibidem tantum, vicariis vero due ore, pauperibus scolaribus due
ore, qui vigiliis et missis interfuerint, una autem ora pulsantibus tunc in
ecclesia beati Laurentii tribuantur, reliqua vero portio de quatuor marcis, que
Lundis expendentur, ibidem inter alios pauperes dividatur. Divisio autem duarum
marcharum Roskildis ita fiat, ut videlicet canonicis dimidia marcha, vicariis
due ore, pauperibus scolaribus due ore, qui vigiliis et missis interfuerint,
una ora pulsantibus; reliqva autem portio inter alios pauperes erogetur.
Ceterum autem promiserunt facere dicti consules et cives quatuor prebendas
Lundis pro quatuor scholaribus pascendis sufficienter et vestiendis, qui
quotidie misse intererunt apud altare supradictum in ecclesia beati Laurentii
celebrandi, qui cum in sacerdotium fuerint promoti, seu alias eos destitui
contigerit, alii quatuor loco illorum ratione consimili eligantur; et sic
perpetuo observetur. Item portandum est
feretrum a civibus Lundensibus baldakino coopertum ad portam australem Lundis,
ubi occurrere debet communitas virorum et mulierum Lundensium nudis pedibus
humiliter et devote, et sic portandum per ecclesias civitatis Lundensis, prout
cognatis et amicis ipsius Domini Joseph visum tunc fuerit expedire. Illo etiam
die, cum feretrum sic portatur, dabuntur qvinqve marce denariorum pauperibus et
pro oblatione in ecclesiis beati Laurentii et fratrum predicatorum per eosdem
cives. Misse etiam animarum in singulis ecclesiis civitatis illo die in
expensa ipsorum civium dici debent, et omnes campane civitatis in occursum
feretri sollenniter compulsari. Item dare tenentur dicti consules et cives
ecclesie in Thruwæth unum calicem continentem pondere Danico tres marcas puri,
intus et exterius deauratum. Preterea providere debent supradicti consules et
cives, ut una missa animarum dicatur sollenniter anno jam instanti in qualibet cathedrali
ecclesia Daciana. Item offerre ipsi consules et cives tenentur in placito
generali Lundensi ad petendum veniam a fratribus cognatis et amicis ipsius
Domini Joseph humiliter et devote flexis genibus, cum per ipsos fuerint
reqvisiti, ut sic ibi inter eos firma securitas per pacis oscula confirmetur.
Item ad conducendum sepedicti consules et cives se obligant quatuor viros bone
fame ad peregrinandum pro anima ipsius domini Joseph solummodo et non pro
mercimonio, duos ad sanctum Jacobum et duos ad apostolorum Petri et Pauli
limina beatorum. Presentatio autem et provisio quatuor scolarium predictorum
erit apud dominum decanum Lundensis ecclesie secundum modum qui de altaribus
superius est notatus. Altaribus autem tribus predictis ipsi cives Lundenses providere
tenebuntur in libris indumentis ac aliis etiam omnibus ornamentis. In quo si
negligentes fuerint vel remissi, poterit ipsos archiepiscopus Lundensis ad
instantiam cognatorum et amicorum ipsius domini Joseph ad hoc per suas
sententias coercere. Promiserunt insuper bona fide memorati consules et cives
altaria predicta construere, ceteraqve omnia que premissa sunt facere circa
festum beati Michaelis anni instantis qvantum possibilitas ipsorum civium se
extendit; ita qvod omnia et singula finem debitum et congruum sortiantur infra
quadriennium computandum a festo beati Michaelis supradicto, postmodum prout
premissa sunt in perpetuum duratura. Volverunt autem, et ad hoc se specialiter,
non per errorem sed ex certa scientia, non coacti sed voluntate propria et
libera sepedicti consules et cives se obligarunt, quod si predicta omnia et
singula infra triennium predictum legitime instituta ac fine debito et congruo
non fuerint ordinata, extunc elapso quadriennio supradicto Lundensis
archiepiscopus, qui pro tempore illo fuerit, in personas singulares consulum ac
uxorum et filiorum eorundem excommunicationis, in communitatem vero ipsius
civitatis interdicti, sententias, ad requisitionem cognatorum et amicorum
ipsius domini Joseph, licentiam habeat proferendi. Quod si predictus
archiepiscopus in sententiis huiusmodi in ipsos consules et civitatis sepedicte
communitatem proferendis requisitus nolverit consentire, vel non poterit
interesse, ipsos ac communitatem superius tactam interdictioni venerabilis
patris domini episcopi Roskildensis, qui tunc fuerit, subjicierunt consules et
cives sepedicti, ut predictas sententias in ipsos proferre poterit ad
instantiam predictorum, jurisdictionem ipsius ordinariam, quantum ad hec, in
ipsos specialiter prorogantes. Ita etiam, quod predicte sententie, si eas in
ipsos et communitatem predictam sic contigerit promulgari, nunquam nisi de
voluntate et consensu amicorum et cognatorum ipsius domini Joseph poterint
relaxari. Renuntiaverunt insuper omnibus exceptionibus juris et facti, doli et
mali, coactionis, in integrum restitutionis, petitioni omnique auxilio et
defensionibus juris canonici vel civilis, si que ipsis competunt seu competere
poterint in futurum, circa premissa vel aliquod premissorum. In cuius rei
testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Lundis, anno
Domini MCCCX, dominica proxima ante diem beati Matthei evangeliste.
Dansk oversættelse (uddrag):
[...] Men det tredje alter vil de være pligtige at opføre i prædikebrødrenes kirke i Lund, hvor samme hr. Josef hviler. Og til bygningen af dette alter og til at betjene det evindelig, som foran skrevet står, lovede fornævnte rådmænd og borgere at stille samme brødres ønske tilfreds. [...] Ydermere lovede nævnte rådmænd og borgere i Lund at skaffe samme hr. Josef del i alt godt, som sker i prædikebrødrenes og de små brødres ordener. Fremdeles lovede de at holde samme hr. Josefs årtid ved hvert af de tre fornævnte altre årligt med messer, vigilier, 15 psaltre, baldakin, fire vokslys, røgelse og højtidelig klokkeringning. Men til en begyndelse skænkede de 1 pund voks til de fire fornævnte lys, og de lovede at forny dem, så ofte det behøves; og til udbetaling af 2 mark ved hvert af de fornævnte altre, nemlig således, at der skal gives ½ mark til de lundekannikker, der er til stede ved årtiden, men til prædikebrødrene sammesteds lige så meget [...]. Fremdeles skal borgerne i Lund bære en dødsbåre dækket af en baldakin til den søndre port i Lund, hvor borgerskabet i Lund, mænd og kvinder, med bare ben ydmygt og fromt skal møde den, og således skal bære den hen til kirkerne i staden Lund, således som samme hr. Josefs slægtninge og venner da måtte anse det for tjenligt. Fremdeles skal samme borgere på den dag, da dødsbåren således bæres omkring, give 5 mark penge til de fattige og som offer i Skt. Laurentius’ og prædikebrødrenes kirker. [...]
Comments: Josef Magnussen
Drefeld was killed in 1301 8/2.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. II no. 1697; Diplomatarium
Danicum
2. ser. vol. VI no. 305.
Convent of Haderslev, Province of Dacia |
Fr.
Canutus, prior provincial of the Friars Preachers in Dacia, buys a Bible from
(or for?) the convent in Haderslev for the donation given by the king of
Norway.
Source: Inscription in Bible (Kgl. Bib. Acc. 2001/100, fol. 1r). The
Royal Library, Copenhagen.
Language: Latin.
Anno Domini MCCCX istam
bibliam emit frater Kanutus prior provincialis a conventu Hatharslevensi de
dono domini regis Norvegie.
Dansk
oversættelse:
I det Herrens år 1310 købtes denne bibel af broder Knud,
provincialprior, fra/til konventet i Haderslev for gaven fra den herre konge af
Norge.
Comments: The inscription is made in a Bible, probably a French
production from the mid-thirteenth century. It is a complete Bible, consisting
of 1,226 parchment pages in a size of 16.4 x 10.8 cm, with more than eighty
illustrated initials. To judge from the Dominican-like priests included in
several of the illustrations, it may indeed be one of the bibles produced at
the Convent of Saint-Jacques in Paris. The Bible contains numerous handwritten
notes, supposedly made by its owner(s). By the fifteenth century the cover of
the book was so worn that it needed a re-binding, but apparently the
inscription made by Fr. Canutus was still considered so important that it too
was pasted into the new cover. This is the oldest extant complete Bible with
relations to Denmark. Apparently, it was sold out of the country in the
eighteenth century and bought by The Royal Library in 2001. ● On Fr.
Canutus, prior provincial of Dacia, see 1308 AugSep.
● The king of Norway at this time was Håkon V Magnusson (1299-1319), see 1296. ● As short as it is,
the wording of the text has led to numerous different interpretations. One is
that the Bible was bought by King Håkon of Norway as a donation for Fr. Canutus
and the convent; another is that it was bought by Fr. Canutus, affiliated to
the convent in Haderslev, for the king’s donation (Petersen 2002); while a
third and fourth possibility is that Fr. Canutus bought the Bible either from
or for the convent in Haderslev for money donated by the king. Neither of the
suggested readings is without its problems. It would, however, be highly
unusual for a prior provincial to address himself to one particular convent,
which in this case is even less likely as Fr. Canutus before his election for
provincial is said to have been affiliated to the convent in Odense (see 1308 AugSep). ● Whether the Bible
subsequently stayed in Haderslev or if it went along with the prior provincial
is unknown, but according to a later inscription it was sold in 1514 14/6 from the convent of Friars
Preachers in Schleswig to one Paulus Moller.
Published: Petersen, Broder
Knud...,
p. 45; Skatte i
Det Kongelige Bibliotek (scanned image).
Literature:
Petersen 2002; Jakobsen 2008, pp. 55-56.
Convent of Bruges (prov. Francia) |
The
church of the Friars Preachers in Bruges is consecrated by Bishop Oluf of
Roskilde.
Source: De
Jonghe’s Belgium Dominicanum.
Language: Latin.
De conventu Brugensi. (…) De ecclesia. Hujus conventûs ecclesia anno 1311 idibus julii consecrata fuit à reverendissimo domino Olao episcopo Rosscildensi Daciæ. (…)
Dansk oversættelse:
Om konventet i Brugge. (…) Om kirken. Dette konvents kirke blev indviet den 15. juli i år 1311 af den ærværdige herre Oluf, biskop af Roskilde i Danmark. (…)
Comments: Bishop Oluf of
Roskilde (1301-1320) had been a canon at the cathedral chapter of Roskilde and
procurator of Archbishop Jens Grand of Lund, when he was appointed for the
episcopal see by the archbishop in 1301, after the choice of the cathedral
chapter itself had been rejected; he was not papally approved until 1304. He
did much to improve the educational conditions of the Roskilde chapter during
his office, and appears to have had amicable relations to the Friars Minor and
the Dominican sisters of the diocese (1305 15/7 and 1305 9/11);
this is, however, the only extant instance of any relations to the Friars
Preachers. The business of Bishop Oluf in Bruges is not known, but he must have
been there for some time, as a letter by him is issued in the city on 1311
15/3. ● The church of the Friars Preachers in Bruges was dedicated to St.
Paul.
Published: Belgium Dominicanum, p. 163.
Sigtuna |
OP (Sweden) |
Johan
Ängel confirms the transfer of a perpetual vicariate, founded by his ancestor
Magnus Jonsson, from Sko Abbey to Uppsala Cathedral. The letter is issued on
the Day of St. Dominic.
Source: Original document.
The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Omnibus presentes litteras inspecturis, Johannes dictus Angelus, salutem in Domino sempiternam. Noverint universi quod cum olim vir nobilis, dominus Magnus Jonsson quandam perpetuam vicariam fundasset de bonis suis Frøsaaker et Fullabro ordinans quod si monasterium in Sko conditiones in fundatione dicte vicarie appositas non servaret, predicta vicaria cum suis conditionibus ad Upsalensem ecclesiam transferretur, jamiamque succedente tempore, de voluntate abbatisse et conventus in Sko, ac communi consensu heredum dicti domini Magni ad hoc accedente, dicta vicaria cum suis conditionibus et oneribus ad ipsam Upsalensem ecclesiam est translata. Nos dicte vicarie fundationem et translationem pro nobis et nostris heredibus inperpetuum firmam et ratam volumus observare. In cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Sictonie anno Domini millesimo CCC undecimo, in festo beati Dominici confessoris.
Comments: This appears to be
the first extant instance from Sweden where the Feast of St. Dominic is used as
date in a diploma; on the Feast of St. Dominic, see 1234 7/10. The case is otherwise
completely unrelated to the Friars Preachers.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. III no. 1804.
Riga |
Convents of Tallinn and Visby (prov. Dacia), Dorpat, Lübeck, Riga, Rostock, Stralsund and Wismar (prov. Saxonia) |
Archbishop
Friedrich of Riga mediates a settlement between Bishop Hartung of
Saaremaa and the city council of Riga concerning the killing of two Riga
prelates, Provost Wedekin and Canon Heinrich, according to which the citizens
of Riga are to found two altars, one in the Dominican and one in the Franciscan
church of Riga, including the cost of a priest serving at the altars. In
return, both convents are to organize perpetual masses for the souls of the
killed prelates to be said in all churches of the two orders in Livonia,
Lübeck, Rostock, Stralsund, Wismar and Visby. Finally, three citizens of Riga
are to go on a pilgrimage to Rocamadour in France.
Source: Original document. The State
Archives of Latvia, Riga.
Language: Latin.
Frater Fridericus, Dei et apostolice sedis
gratia s. Rigensis ecclesie archiepiscopus, universis Christi fidelibus has
patentes litteras inspecturis salutem in auctore salutis. Ad notitiam
presentium et memoriam futurorum universis notum facimus per presentes, quod
venerabilis frater noster in Christo, dominus Hartungus, Osiliensis episcopus,
et vasalli Osiliensis ecclesie, pro se ipsis ex parte una, et advocatus,
consules et cives civitatis nostre Rigensis ex parte altera, coram nobis
personaliter constituti, super mortibus quondam Wedekini prepositi et Henrici
canonici Rigensis ecclesie, omniumque aliorum, cum eis olim eadem ecclesia et
in Riga tunc temporis occisorum, nec non super omnibus excessibus et singulis
atque culpis tunc inibi perpetratis diligentem tractatum habentes, tandem,
divina gratia cooperante et mediantibus nobis, ad hanc concordiam devenerunt,
quod in ecclesia fratrum minorum unum altare et in ecclesia fratrum
predicatorum Rigae aliud altare erigantur, presbiterique ordinentur pro eis, qui
in ipsis celebrare debeant, et fraternitates procurent per monasteria totius
Livonie, et in civitatibus maritimis, videlicet Lubek, Rostoc, Sundis, Wismaria
et Gotlandia, pro animabus dictorum occisorum, nec non tres cives Rigenses ad
s. Marie ecclesie de Rupe Amatoris, pro redemtione dictarum animarum
destinentur. Et una dictarum
partium alteri ad invicem omne jus, omnemque actionem, quod et quae sibi
communiter vel divisim ex predictis mortibus et excessibus, vel ipsorum aliquo
quoquomodo spectantia seu pertinentia, libere et absolute dimisit pariter et
donavit, promittentes ad invicem dicte partes, se de cetero super premissis
mortibus et excessibus vel ipsorum aliquo, aut occasione eorum, per se, vel per
alios in judicio vel extra nullatenus molestare, nec movere aliquam questionem,
sed servare perpetuo omnia et singula suprascripta, et in nulla contra ipsa
facere vel venire de jure, vel de facto, occasione aliqua sive causa. In cuius
rei testimonium nostrum sigillum presentibus duximus apponendum. Datum Rigae,
anno Domini MCCXII, ∙iv∙ calendas martii, pontificatus nostri anno ∙viii∙.
Comments: The redeeming arrangement was apparently implemented, as the
convent of Friars Preachers in Lübeck later that same year promised to say the
perpetual masses for the said prelates, who were allegedly ‘killed during a
riot’, after the convent had been asked to do so by the city council of Riga
and paid to do so by the local city council of Lübeck (LEKUB 1. ser. vol. II
no. 639).
Published: Liv-, Est- und Kurländisches Urkundenbuch 1. ser. vol. II no.
637.
Carcassonne |
Province of Dacia |
Fr.
Canutus, prior provincial of the Friars Preachers in Dacia, represents his province
as elector at the general chapter in Carcassonne, where he takes part in the
election of Fr. Berengarius de Landore as master general of the Order.
Source: Acta capitulorum generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Anno Domini MCCCXII
tertio ydus maii in vigilia pentecostes in conventu Carcasonne celebrata fuit
electio magistri ordinis, fuitque electus in magistrum frater Berengarius de
Laudona magister in theologia, oriundus de diocesi Ruthenensi; erat autem tunc
prior provincialis provincie Tholosane. Erat autem ∙xlv∙ numero
electores, inter quos erant prior provinciales ∙xvii∙ scilicet:
Hyspanie frater Lupus; Francie frater Erveus, magister in theologie; Romane
provincie frater Philippus; regni Sicilie frater Raynaldus; Theutonie frater
Henricus; Polonie frater Peregrinus; Grecie frater P[etrus] Barbois
Bitterensis; Aragonie frater Romeus, magister in theologia; Provincie frater
Guillelmus de Lauduno; Lombardie superioris frater Barnabas; provincie
Tholosane frater Berengarius de Laudona, magister in theologia; Lombardie
inferioris frater Corradus; Anglie frater Nicholaus, magister in theologia
Oxonie; Dacie frater Canutus; Boemie frater Dislaus; Saxonie frater Johannes de
Busco. (…)
Comments: On Fr. Canutus, see 1308.
Published: Monumenta ordinis fratrum Praedicatorum historica vol. IV, p. 56 (with note 2).
Convent of Roskilde |
Parish priest
Peder Brakke of Broby leaves his incumbency to join the convent of Friars
Preachers in Roskilde.
Source: Sorø Donation Book.
Language: Latin.
Honorabilis vir
dominus Petrus, dictus Brackæ, curatus ecclesiæ Broby, de Fyeneslöfmaglæ
oriundus, dedit monasterio spiritu devotionis suæ ad profectum animæ curiam
unam in Fyæneslöffmaglæ (…). Qvam qvidem curiam mater ejus Inge antea
etiam contulerat donatione testamenti, anno domini mcccxii. Hic Petrus
habuit a monasterio pro beneficio donationis hujus qvinqve solidos terræ cum
dimidio in villa Broby concessive ad dies suos. Qvi tandem, relictis
omnibus, ad fratres ordinis prædicatorum transmigravit Roskildis.
Comments: Peder Brakke (Petrus Brackæ)
is only known from this mentioning in the donation book of Sorø Abbey. It is
one of the extremely few descriptions of a friar’s pre-Dominican life in
Denmark. In consideration of Peder’s social origin, there are indications that
he probably came from rather well-off family, at least with status of lower
nobility. Indeed, his birth-place of Fjenneslevmagle was seat of one the
kingdom’s most wealthy and powerful families in the twelfth century. Both
Fjenneslevmagle, the Cistercian Sorø Abbey and Peder’s parochial office of
Broby (or Vester Bråby) were situated within in close area of south-western
Zealand. Whereas no districts of Dominican terminaring are known for
sure in Scandinavia, the priest’s decision to join the convent of Roskilde
(instead of e.g. Holbæk, which was located closer by) could perhaps indicate
that the south-west Zealandic area of Sorø-Broby was within the district of
Roskilde; the fact that the Roskilde convent later on owned a domus terminarie
in the nearby town of Slagelse only supports this thesis.
Published: Scriptorum Rerum
Danicarum vol. IV, p. 480.
Tallinn |
Convent of Tallinn |
Fr.
Bernardus, prior of the Friars Preachers in Tallinn, and his convent verify, along
with Bishop Henrik, Dean Johann and the cathedral chapter of Tallinn,
transcripts of five letters of royal privileges issued by Danish kings for
Daugavgrīva Abbey.
Source: Original document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Universis Christi fidelibus presentia
inspecturis frater Henricus miseratione divina episcopus Revaliensis, Jo.
decanus, totumque capitulum, B. prior, totusque conventus fratrum predicatorum
ibidem, salutem in omnium salvatore. Noveritis nos vidisse et diligenter perspexisse litteras domini nostri
illustrissimi regis Danorum, non rasas, non abolitas, non cancellatas, nec in
aliqua sui parte viciatas, tenores infrascriptos de verbo ad verbum
continentes: (…). Et nos in omnium horum evidenciam firmiorem sigilla nostra
presentibus duximus apponenda. Datum Revalie, anno Domini MCCCXIIII, dominica
secunda post pascha.
Dansk oversættelse:
Broder Henrik, af Guds barmhjertighed biskop af Reval, Johannes,
dekan, og hele kapitlet sammesteds, Bernhard, prior, og hele konventet af
prædikebrødre sammesteds, til alle troende kristne, der får dette brev at se:
Hilsen med alles frelser. I skal vide, at vi har set og omhyggeligt gennemlæst
følgende breve udstedt af vor herre, de danskes berømmelige konge, hvilke var
uskrabede, ustungne, ufordærvede og ubeskadigede i enhver henseende, ord for
ord af nedenstående indhold: (…). Og vi har ladet vore segl hænge under dette
brev til urokkeligt vidnesbyrd om alt dette. Givet i Reval i det Herrens år
1314, anden søndag efter påske.
Comments: Only the initial letter B. of the prior’s name is stated in
the letter, but from an additional letter of verification issued a month later
we are given his full name Bernardus. ● Fr. Bernardus may be identical
with the friar of that name, who was transferred to the convent in Tallinn at
the provincial chapter in 1291. Together with Dean Johannes, he verified
another two transcripts of privileges for the city of Tallinn in May 1314.
He had been replaced as prior in Tallinn by Fr. Arnoldus in 1315. ●
The verified letters were issued by King Erik V Glipping of Denmark in 1266
4/10 (DD 2. ser. vol. II no. 41) and 1283 25/6 (DD 2. ser. vol. III no. 64),
and by King Erik VI Menved of Denmark in 1288 25/6 (DD 2. ser. vol. III no.
302), 1298 3/8 (DD 2. ser. vol. IV no. 323) and 1311 21/3 (DD 2. ser. vol. VI no. 334). ●
Daugavgrīva (Dünamunde) Abbey was a Cistercian monastery situated near
Riga.
Published: Diplomatarium Danicum
2. ser. vol. VII no. 148.
Fakse Herred |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convent of Roskilde? |
At the
moot of the Herred of Fakse, Fr. Benedictus of the Friars Preachers, on behalf
of the Dominican sisters of St. Agnes in Roskilde, receives a deed on two farms
in Olstrup from Dame Cecilie, widow of Jens Sjællandsfar the Younger,
represented by her son Oluf, for the salvation of the souls of herself and her
late husband.
Sources: A. Original document. The Danish National Archives,
Copenhagen. B. Register of Roskilde St. Agnes
Monastery.
Language: A. Latin. B. Danish.
A:
Omnibus presentes litteras audituris et
inspecturis, Cecilia relicta domini Iohannis Syælænzfaræ iunioris, salutem in
domino sempiternam. Constare uolo uniuersitati uestre per presentes, quod ego
in remedium anime mee neconon et dilecti mariti mei dedi et scotari feci per
manum filii mei Olaui in manus fratris Benedicti ordinis predicatorum omnia
bona mea mobilia et immobilia in Olæfstørp monasterio sancte Agnetis Roskildis,
duas uidelicet curias cum omnibus attinenciis suis iure perpetuo possidendas
presentibus nobilibus domino Clemente Hærlugh sun Hæmmingo Olæf sun, et Godikæ
Friis, et pluribus aliis, accedente ad hoc filiorum meorum uoluntate et
consensu. In cuius facti euidenciam presentes litteras, sigillis dominorum
Clementis Hærlugh sun, Petri Grubbæ, quoniam filii mei sigilla non habent, una
cum sigillo meo feci sigillari. Actum placito Faxæheret anno domini m.ccc.xv
sabbato post octauas epiphanie.
B
(registration of A):
Ett skiøde breff paa tho gaarde j Olstrup frw
Sitzille her Jens Siellandzfars skiøthe broer Bentt paa closters wegne. 1315.
English translation of B:
A deed letter on two farms in Olstrup, which Mrs. Cecilie, Mr. Jens
Sjællandsfar’s, conveyed to Fr. Bent on behalf of the monastery. 1315.
Comments: It is not stated to what convent Fr.
Benedictus (Bent) was related,
but Roskilde seems the most likely. He acted on behalf of the nunnery of St.
Agnes again at the ‘landsting’ (the moot of Sjælland) in 1322
10/19, and he is probably identical to the Fr. Benedictus, who held
office as Dominican prior in Roskilde in 1327 19/8 and
again in 1337 10/1; the first time (once again) acting
on behalf of the Dominican sisters at the landsting of Sjælland, the second
time as witness for the Bishop of Roskilde. It was probably also he, who as a
nameless prior of the Friars Preachers in Roskilde was hired by Nuncio Petrus
Gervasii in 1333 4/12 to secretly transport collected
papal tax money from Roskilde to Helsingborg, for which he was paid 5 shilling
gros tournois for his travel expenses and efforts. Due to warfare in the area,
he did not reach Helsingborg in agreed time, however, where he was awaited in
vain in 1334 10/1. ● Cecilie Herlugsdatter
was daughter of Herlug Erlandsen of the Galen family and thus a niece of
Archbishop Jakob Erlandsen. Her husband, Knight Jens Sjællandsfar the Younger
(Johannes ‘Zealander’ iunioris), was of a local noble family (Sjællandsfar) in
south-eastern Zealand. He had died before 1310. Two of their daughters, Lunde
and Cecilie, had joined the convent of St. Agnes in Roskilde around 1310, and
in a later letter of 1315, it is stated that their mother now had done the
same. ● As the conditions of the
gift was somewhat special (Cecilie and her daughters were to enjoy the
income of the two farms individually in their lifetime), the agreement was
co-approved three days later by the (unnamed) conventual prior of Roskilde, who
was also acting as vicar provincial of Dacia. 20 August of the same year, the
contract was confirmed by Prior Provincial Canutus of Dacia in Roskilde. ●
The Herred of Fakse (provincia Faxæ) consisted of 10 parishes
in south-eastern Zealand. The village of Olstrup
(Olæfstørp) was situated in one of
these, namely Ulse.
Published: A. Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. VII no. 246. B. Ældste danske
Archivregistraturer vol.
IV, p. 282.
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convent of Roskilde, Province of
Dacia |
The
prior of the convent in Roskilde seals, as acting vicar provincial, the
conditions of the donation and entry of Dame Cecilie with the Dominican sisters
of St. Agnes in Roskilde.
Source: Original
document. The Danish National Archives, Copenhagen.
Language: Latin.
Uniuersis presentes litteras inspecturis uel
audituris, soror Cecilia priorissa apud sanctam Agnetem Roskildis, totusque
conuentus sororum ibidem, salutem in domino sempiternam. Quoniam nobilis
domina, Cecilia, relicta domini Iohannis Syælænsfaræ iunioris dedit et scotauit
monasterio nostro omnia bona sua in Olefstorp, mobilia et inmobilia, uidelicet
duas curias cum omnibus attinenciis suis, nos uicem rependere uolentes pro
benefactis, concedimus dicte domine ad dies suos usum predictorum bonorum ut
fructus de eisdem leuet ac percipiat secundum suam uoluntatem, hac adiecta
condicione, ut curia orientalis pro usu suo sit et post mortem eius libere
redeat ad monasterium, curia uero occidentalis cedat in usum filiarum suarum
que in monasterio sunt, et post decessum earum nichilominus redeat ad
conuentum. In cuius
concessionis assecuracionem et firmitatem, sigillis, prioris Roskildensis tunc
uicarii prioris prouincialis super locum nostrum, et nostro, et conuentus
nostri presentes litteras fecimus roborari. Actum anno domini m.ccc.xv in die beati Agnetis
uirginis et martiris.
Comments: The identity of the prior in Roskilde
at this time is unknown. It is also unknown why he was acting as vicar
provincial. In August the same year, the contract was confirmed by the prior
provincial, Fr. Knud (Canutus), who had been acting in the office since 1308.
See also the comments to the letter above (1315.01.18).
Published: Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. VII no. 248.
(Västerås) |
Convent of Västerås |
Fr. Bero
and Fr. Petrus of the Friars Preachers (in Västerås) testify to a letter of
objection by two canons secular of the cathedral chapter in Västerås, Provost
Håkan and Master Redhar, on behalf of the archielect of Uppsala, Olof
Björnsson, who on his way to Avignon to receive papal confirmation has been
stopped from continuing his journey, while still in Sweden, because he has been
called back to a talk with Duke Valdemar.
Source: Original document. The
Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Omnibus presentes litteras inspecturis Haquinus prepositus et magister Redharus canonicus Arosiensis ecclesie; salutem in Domino. Noveritis quod Reverendus vir dominus Olawus electus ecclesie Upsalensis constitutus in itinere versus Romanam curiam, pro electionis sue negotio prosequendo, in mandatis se habuisse asservit a magnifico principe domino Waldemaro Dei gratia duce Sweorum, ut ad eundem dominum ducem reverteretur gratia colloquendi, quod et libenter se velle facere dixit, ob reverentiam et beneplacitum ducis predicti, protestans quod per eum non stabat, quando continuaret ceptum iter. Facta fuit hec protestatio anno Domini MCCCXV quinta feria proxima ante purificationem beate virginis in sacristia ecclesie nostre Arosiensis in presentia domicelli Erici archidiaconi Upsalensis et nostra, et testium subscriptorum, videlicet fratrum Beronis et Petri de ordine predicatorum, dominorum Karoli scholastici et Nicolai prebendam chori Arosiensis nec non discretorum virorum Conradi monetarii, et Henrici Brunswick civium ibidem ac multorum aliorum fidedignorum specialiter ad hoc vocatorum. In cuius protestationis testimonium ad instantiam dicti domini electi sigillum nostri capituli presentibus duximus apponendum. [Datum] anno et die predictis.
Comments: Fr. Bero and Fr.
Petrus of the Friars Preachers in Västerås are not known from any other
sources. ● Olof Björnsson was archbishop of Uppsala in
1315-1332. He is known as a canon at the Uppsala cathedral chapter from 1304,
possibly already in 1276. When Archbishop Nils Ketilsson of Uppsala (see 1309 20/6) died in the early summer of 1314, Olof was
elected by the cathedral chapter as his successor. Both the cathedral chapter
of Uppsala and King Birger of Sweden wanted
him to go to Avignon to receive the pallium directly from the pope and hereby
avoid honouring the disputed Scandinavian primacy of the archbishop of Lund.
This was, however, at first prevented by the king’s brothers and opponents,
Duke Valdemar and Duke Erik, who for political reasons had made an alliance
with Lund. When the present protest was written in Västerås, it was probably
because this was how far Olof Björnsson had got, when his journey was stopped
(Kumlien 1971, 200). Shortly after, a canon secular of the cathedral chapter in
Uppsala, Nils Sigvastsson, who was a good friend of the Friars Preachers, was
even arrested by Duke Valdemar’s men in Stockholm to prevent him from going
with the archielect to Avignon; an arrest, which led to a written protest from
Prior Bernardus of the Dominican convent in Sigtuna in 1315 15/2. As a
consequence, Olof
had to abandon the initial plan of going to Avignon and instead just go to
Lund, where he received the pallium from Archbishop Esger Juul in late 1315.
Years later, when the dukes had died, Olof did get the pallium from the pope
also, but only after a significant payment. Archbishop Olof was appointed chief
executor for the wills of the two murdered dukes, in which capacity he received
letters of receipt from the Dominican convents in Sigtuna (1321 12/4),
Västerås (1323 23/1), Skänninge (1323 25/1), Lödöse (1323 22/9),
Kalmar (1323 26/12), Strängnäs (1323 26/12) and Visby (1325 2/5). As archbishop of Uppsala, Olof put a lot of
efforts into the colonisation and taxation of the northern districts of his
archdiocese, which also included an increased campaign to Christianise the Sami
people (Pernler 1992-94); it is unknown if he involved Dominican assistance in
this work, but he generally appears on close terms with the convent in Sigtuna
(e.g. in 1316 10/6 and 1316
21/6) and
with Fr. Israel Erlandi in particular, who as bishop of Västerås in 1317 3/2
was authorised by the pope to protect the archbishop from his secular opponents
with the power of excommunication. Olof Björnsson died on 13 March 1332 and was
buried in Uppsala Cathedral; if he left a will, it is not preserved. ● On
Duke Valdemar of Finland, see 1318 18/1.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. III no. 2001.
Roskilde |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convent of Roskilde?, Province of
Dacia |
Fr.
Canutus, prior provincial of Dacia, confirms the above-mentioned contract
between Lady Cecilie and the nunnery of St. Agnes in Roskilde.
Source: Original document. The Danish National Archives, Copenhagen.
Language: Latin.
Universis presentes litteras inspecturis frater
Kanutus fratrum ordinis predicatorum provincie Dacie prior et servus inutilis,
salutem in omium salvatore. Ut firma veritas ac sincera caritas ad omnes maxime
autem ad domesticos fidei et professionis nostre sollicite conservetur,
ordinationem et concessionem factam per priorissam et conventum sororum sancte
Agnetis Roskildis de bonis in Olæfsthorp scotatis et datis earundem sororum
monasterio per nobilem dominam Ceciliam relictam domini Johannis Syælænsfaræ
junioris nunc sororem ordinis ibidem, videlicet ut dicta domina et soror,
dictorum bonorum fructus et proventus libere percipiat ad dies suos pro sua
suarumque filiarum consolatione et utilitate, tenore presentium, approbo,
ratifico et confirmo, cum omnibus determinationibus et circumstanciis, quas
littera prefati conuentus noscitur plenius continere. In quorum omnium
firmitatem sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum Roskildis anno
Domini MCCCXV in die beati Bernardi abbatis.
Comments: On Fr. Canutus, prior
provincial of Dacia 1308-1321, see 1308. It is unknown why a vicar provincial governed the province in February 1315,
but Fr. Canutus might have been either sick or temporarily absolved from
office, before he had recovered or was re-elected in August. ● The time of year (20 August) of the
letter strongly suggests that the provincial approval was given either during or
after the annual provincial chapter, and since the letter is dated in Roskilde,
we hereby have an indication of the only known provincial chapter held in
Roskilde - which is rather peculiar considering the size and age of the
convent. ● On Lady Cecilie and her entry in the nunnery of St. Agnes, see 1315 18/1.
Published: Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. VII no. 291.
Ringsted |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convent of Roskilde |
Dame
Christine, daughter of Jens Sjællandsfar the Elder, donates all her estate in
Vindinge to the Dominican nunnery of St. Agnes in Roskilde on the condition
that half of the annual revenue shall return to her in her lifetime. When she dies,
half a main portion of her entire estate shall be given to the fabrica of the
nunnery church, except for an annual amount of 2 x 3 marks, which is to be paid
each year on her death-day to the sisters of St. Agnes and to the Friars
Preachers in Roskilde for the salvation of her soul.
Source: Original
document. The Danish National Archives, Copenhagen.
Language: Latin.
Omnibus presens scriptum cernentibus, frater
Petrus abbas Ringstadensis, Nicholaus Tuuysun de Hørby, Magnus Syndæsun,
Benedictus dictus Billæ, Nicholaus Iønssun, Olauus Niclæssun, Iohannes
Niclæssun, salutem in domino, sempiternam. Ueritati uolentes fidele testimonium
perhibere presentibus protestamur nos presentes fuisse et uidisse quod nobilis
domina Cristina filia domini Iohannis Syalensfaræ senioris in placito generali
Syalendie constituta, anno domini m.ccc.xvi. quarta feria post mediam
quadragesimam, Petro Thørbænsun filio suo et Andrea Iønssun genero suo
presentibus ac consencientibus, dedit et scotauit monasterio sancte Agnetis Roskildis,
omnia bona sua in Winniggæ in parochia Swærbyræ in Hammærsheret mobilia et
inmobilia, iure perpetuo possidenda tali adiecta condicione quod predicta
domina Cristina medietatem reddituum de dictis bonis in solidum cum prefato
monasterio, leuaret singulis annis ad dies uite sue. Insuper uoluit et
declarauit quod post eius transitum de hoc seculo, medietas porcionis, que eam
contingebat, libere cedat monasterio ad fabricam ecclesie ordinanda, hoc
excepto quod singulis annis in suo anniuersario de predicta porcione, tres
marche, fratribus predicatoribus Roskildis et sororibus apud sanctam Agnetem
totidem in remedium anime sue perpetuo diuidantur. In cuius protestacionis firmitatem et
certitudinem, siggilla nostra presentibus sunt appensa. Datum Ringstadis anno
et die supradictas.
Comments: Christine Jonsdatter
(Christina filia Johannis) was daughter of Jens Sjællandsfar the Elder
(Johannes ‘Zealander’ senioris), and so of the Sjællandsfar Family from
south-eastern Zealand. Furthermore, she was a sister of Jens Sjællandsfar the
Younger, whose daughters Lunde and Cecilie, had joined the convent of St. Agnes
around 1310, followed by their mother Cecilie in 1315 (see above). Christine
too entered the nunnery in 1325. She was a widow of Torben Jensen Galen and
mother of the mentioned Peder Torbensen (Petrus Thorberni). “Half a main
portion” was the maximum share of one’s estate that anyone in medieval
Denmark could leave by will to non-family. Vindinge was a village in
Sværdborg Parish, Hammer Herred, in the southern-most part of Zealand. Ringsted
is situated in the very centre of Zealand, where it housed a Benedictine abbey
(here represented by Abbot Petrus) and the medieval moots of Zealand
(‘Sjællands landsting’).
Published: Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. VII no. 361.
Montpellier |
OP |
The
general chapter of the Friars Preachers proposes a reform of the studia
generalia-structure, due to travel distances and since friars of the remote provinces
often have problems finding non-studying socii travelling between the
same provinces. It is therefore suggested that not only the provinces of Dacia,
Grecia and Terra sancta, but also Hispania, Hungaria, Polonia and Bohemia are
exempted from maintaining studia generalia, and that the remaining studia
are grouped in two regions, to which neighbouring provinces are allowed to send
more students; Dacia (along with Hungaria, Grecia and Polonia) is allowed to
admit two friars to each studium in the provinces of Lombardia
superioris and inferioris, Romana, Regni Sicilia and Teutonia. Furthermore, commemorational prayers are prescribed for a comprehensive list of live lay rulers
around Europe, including the kings of Denmark, Sweden and Norway, with one mass
by each priest.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Hec sunt acta capituli generalis apud Montempessulanum celebrati anno
Domini MCCCXVI. (…)
Iste sunt inchoationes. (…) Item, cum pro
eo, quod diverse provincie ad generalia studia, Parisiensi excepto, possint
unum tantum fratrem mittere pro studente, multa incommoda et dispendia
subsequantur, tum quia sic assignatis communiter opportuno tempore socius non
occurrit, tum eciam quia studia posita sunt in remotis, fratres accedendo ad
illa gravant seipsos et provincias in expensis, inchoamus hanc: in capitulo de
studentibus, ubi dicitur: quelibet autem
provincia etcetera, dicatur sic: quelibet
autem provincia, exceptis Ispanie, Ungarie, Terre sancte, Polonie, Dacie,
Grecie et Boemie, provideat, ut semper in conventu aliquo ydoneo sit
generale studium et sollempne, et ad illum locum quilibet prior provincialis de
diffinitorum capituli provincialis vel maioris partis eorum consilio et assensu
potestatem habeat mittendi duos fratres ydoneos ad studendum modo videlicet
infrascripto, ut scilicet ad studia provinciarum Lombardie inferioris, Romane
provincie, regni Sicilie, Theutonie, superioris Lombardie tantum duos fratres
mittere possint ipse nunc nominate provincie et cum eis provincie Ungarie,
Grecie, Polonie et Dacie. Ad studia vero provinciarum Tholosane, Anglie,
Aragonie, provincie Provincie et Saxonie mittere tantum possint similiter duos
fratres, ipse nunc nominate provincie et cum eis provincie Hyspanie, Francie,
Terre sancte et Boemie. Quelibet
autem provincia divisa mittere possit ∙iiiior∙ fratres
ad studium provincie condivise. (…) [89-90]
Ista
sunt suffragia pro vivis. (…)
Item, pro dominis regibus Castelle, Sycilie, Portugallie, Ungarie, Boemie,
Dacie, Suecie et Norvegie quilibet sacerdos ∙i∙ missam. (…) [97]
Comments: The act is undated, but the chapter was usually
held at Pentecost. ●
The reform
proposal was not approved by the following chapters and therefore never
implemeted. It aimed to ease the described travelling problems derived from the
previous reform of 1301-03, where the quota for several provinces (although
apparently not for Dacia) were reduced from two to one student at each studium generale (for Paris, though,
from three to two). A new system was introduced by the general chapter in 1326,
when all provinces were allowed – and indeed obliged – to send two students to
each studia generalia of foreign
provinces. ● The regents to be commemorated in Scandinavia at the time
was King Erik VI Menved of Denmark (1286-1319), King Birger Magnusson of Sweden
(1290-1318) and King Håkon V Magnusson of Norway (1299-1319).
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, 89-90 and 97.
Literature:
Hinnebusch 1973, 44-45.
Bruges |
Convent of Bruges (prov. Francia) |
The prior
of the Friars Preachers in Bruges asks King Håkon V Magnusson of Norway to send
information about St. Olav, including his birthday and hagiography, along with
relics of him, as the convent wants to found an altar of St. Olav in the priory
church, where an image of him is to be put up.
Source: Transcript by
Magnusson, early 18th cent. Arnamagnæan Collection, University of
Copenhagen.
Language: Latin.
Procuratorium ex parte Haquini regis, quod altare et ymago sancti Olavi veneretur in ecclesia fratrum predicatorum Brugis in Flandria. Illustrissimo domino, domino Haquino Dei gratia regi Norwegie, frater B. ordinis fratrum predicatorum in Brugis vices …..gerens in omnibus reverentiam et orationum suffragia devotarum. [Dignu]m est et conveniens, quem De[us glorificat in ce]lis, ut hunc in terris dignis laudibus Christianus populus [celebret. Hinc] est quod …..s …..ntia …..e gavere falconarii famu….. falconarii ….. tatem inierunt in honoremque beati Olavi condam regis Norw[egie altar]e in ecclesia n[ostra] construxeru[nt et ymaginem] eiusdem, eidem altari superponere intendunt, in quo, ob sancti reverentiam et predictorum devotionem ad sanctum, et instantiam [hominum] regni vestri et vestrum honorem pariter et salutem, fratres missas in predicto et divina celebrabunt. Quare vestram humiliter requirim[us] maiestatem, quatinus diem natalis eius, merita eius preclara, et legendam vite ipsius, et aliquid de sacrosanctis reliquiis eius, per Johannem, latorem presentium (cui fidem adhibemus in omnibus) vestra devotio, quam ad sanctum habetis, atque dilectio, quam ad nostrum habetis ordinem, nobis mittere condignetur, ut dictus sanctus, qui in celo gloriosus et apud vos celebris jam habetur, etiam apud nos, ubi quasi totus confluit mundus, notus et celebris habeatur. Datum et sigillatum sigillo conventus nostri, anno Domini MCCCXVI sabbato post octavas beatorum apostolorum Petri et Pauli.
Comments: Especially the
first part of the transcript is quite damaged and difficult to read. ●
Fr. B. (Benedictus or Bernardinus?), prior of the Friars Preachers in Bruges,
has not been identified. ● One may assume that the interest of the Bruges
convent in establishing an Altar of St. Olav was either aimed at visiting
Scandinavian merchants in Bruges and/or at Flemish merchants trading on
Scandinavia, of which some were organized in a St. Olav’s Guild. It is,
however, unclear if the plans for the altar were ever implemented; an altar in
the church dedicated to St. Olav was not known in 1719 (Belgium Dominicanum, 163). ● The possible altar foundation
was part of the construction of a new priory church in Bruges, which had been
initiated in 1311 15/7 – curiously enough by
the Danish Bishop Oluf(!) of Roskilde. The main altar of the church was
dedicated to St. Paul (De Pue 1981, 20-22).
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. VIII no. 48.
OP (Sweden) |
Archbishop
Olof Björnsson of Uppsala supplicates to Pope John XXII on a number of ecclesiastical
issues concerning the archdiocese of Uppsala and the entire church province of
Sweden, including a dispensation for the Friars Preachers regarding the dietary
restrictions imposed by their orderly regulations, as they often cannot find
sufficient with suitable food, when they travel from one place to another, due
to “the vast forests, impediments of water, poverty and war”, and even has to
eat barley bread as if it was food. Furthermore, the archbishop asks for papal
approval that the friars may eat in the company of the archbishop, his
suffragan bishops and canons secular.
Source: Transcript in
the Vatican Archives, Rome.
Language: Latin.
Insinuat beatudine vestre archiepiscopus Upsalensis et eius suffraganei in regno Swecie, quod propter tenuitatem suorum reddituum oportet eos sustentationem pro majori parte recipere a visitationibus subditorum. (…)
Item cum fratres ordinis predicatorum in terris illis sint perutiles ecclesie sancte Dei, et cum de loco ad locum se transferunt non inveniunt propter vastitatem silvarum, aquarum impedimenta, caristiam et guerras, sepe inibi contingentes, cibaria eis congrua, juxta dicti ordinis instituta, quin imo in multis locis pauperrimus, eis frequentius panis [h]ordeaceus pro cibo propinatur, supplicat quatenus negotio fidei succurrendo indulgere dignimini, ut dicti fratres ne propter penuriam ibi deficiant, cum sic se transferunt, omnibus cibariis, ilius qualitati temporis congruentibus libere vesci possint, prout videtur sacrum evangelium predicantibus indulgere. Sine lectione.
Item dignemini concedere, quod dicti fratres cum archiepiscopo et suis suffraganeis necnon in dignitatibus et in sacerdotio constitutis canonicis cibariis communibus uti possint. Sine lectione.
Comments: The supplication is
not dated, but Salomon Kraft, who published it, argued that it must be from
1317 (KÅ XXXVII, 264-265). ● The two issues ended a list of nine
different matters collected in one joint supplication. As none of the the
issues were certified (sine lectione),
they probably were not obliged at this time. The dietary dispensation was,
however, obliged by Pope John XXII in an extended form in 1326 21/8. ● On Archbishop Olov Björnsson of
Uppsala, see 1315 15/2.
Published: Kyrkohistorisk Årsskrift vol.
XXXVII (1938), pp. 261-263.
(Nyköping) |
Convents of Kalmar, Lödöse, Sigtuna, Skara, Skänninge, Strängnäs,
Turku, Visby and Västerås; Nunneries of Kalmar and Skänninge |
Last will and testament
for Duke Erik and Duke Valdemar of Sweden, in which they leave 20 marks for
each of all the Dominican convents and nunneries in Sweden.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
In nomine Domini, amen. Anno ab incarnatione eiusdem MCCC decimo octavo die beate prisce virginis, cum constat, quod ex nichilo condita, ad suam naturaliter tendunt originem universa, et quod ea solummodo hominem ex hac vita migrantem sequi noscuntur, que ab ipso ad opera pietatis fuerint misericorditer erogata, nos Ericus et Waldemarus Dei gratia duces Sweorum, sani mente, et corpore, licet captivati, testamentum nostrum condimus in hunc modum. In primis damus ecclesie Upsalensi ∙xl∙ marchas denariorum ad fabricam, et duos baldechinos ad ornatum ecclesie eiusdem, in qua unam canoniam fundari volumus ob nostrarum remedium animarum; ecclesie Linchopensi ∙xl∙ marchas denariorum ad fabricam, et duos baldechinos ad ornatum. In qua etiam unam canoniam fundari volumus, ut superius est expressum, ecclesie Scarensi ∙xl∙ marchas denariorum ad fabricam, et duos baldechinos ad ornatum. In qua etiam unam canoniam fundari volumus sicut prius; ecclesie Strengenensi ∙xl∙ marchas denariorum ad fabricam, et duos baldechinos ad ornatum; ecclesie Arosiensi ∙xl∙ marchas denariorum ad fabricam, et duos baldechinos ad ornatum; ecclesie Wexsionensi ∙xl∙ marchas denariorum ad fabricam, et duos baldechinos ad ornatum; et ecclesie Aboensi ∙xl∙ marchas denariorum ad fabricam, et duos baldechinos ad ornatum. Item religiosis viris monachis ordinis cisterciensis in Alwastrum ∙xx∙ marchas denariorum; monachis in Nydaal ∙xx∙ marchas denariorum; monachis in Werneem ∙xx∙ marchas denariorum; monachis in Julettum ∙xx∙ marchas denariorum; monachis in Rumum Gotlandie ∙xx∙ marchas denariorum; et monachis in Aascloster Hallandie ∙xx∙ marchas denariorum. Item religiosis dominabus, monialibus in Sko ∙xx∙ marchas denariorum; monialibus in Monte beate Virginis ∙xx∙ marchas denariorum; monialibus in Wretom ∙xx∙ marchas denariorum; monialibus in Askæby ∙xx∙ marchas denariorum; monialibus in Gudheem ∙xx∙ marchas denariorum; monialibus Gotlandie ∙xx∙ marchas denariorum; et monialibus in Rysæbergh centum marchas denariorum ad fabricam. Item religiosis viris fratribus ordinis predicatorum Skiæningie ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus predicatoribus Kalmarnie ∙xx∙ marchas denariorum; predicatoribus Lydhosie ∙xx∙ marchas denariorum; predicatoribus Scaris ∙xx∙ marchas denariorum; predicatoribus Strengenes ∙xx∙ marchas denariorum; predicatoribus in Westrearoos ∙xx∙ marchas denariorum; predicatoribus Siktunie ∙xx∙ marchas denariorum; predicatoribus in Aboo ∙xx∙ marchas denariorum; et predicatoribus in Wistby ∙xx∙ marchas denariorum. Item sororibus eiusdem ordinis Skiæningie ∙xx∙ marchas denariorum; et sororibus Kalmarnie ∙xx∙ marchas denariorum. Item religiosis viris fratribus minoribus Stokholmis ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus Upsalie ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus minoribus Nychopie ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus minoribus Sudhærchopie ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus minoribus Lynchopie ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus minoribus Junæchopie ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus minoribus Scaris ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus minoribus Wistby ∙xx∙ marchas denariorum; fratribus minoribus in Arbughum ∙xx∙ marchas denariorum; et fratribus minoribus Enæchopie tantum, cuilibet ecclesie in cuius parochia bona habemus ∙iii∙ marchas denariorum et totidem curato. Item religiosis dominabus sororibus ordinis sancte Clare Stokholmis ∙xl∙ marchas denariorum, et religiose domine Rikezce, sorori nostre, predilecte ibidem centum marchas denariorum. Item. ecclesie Stokholmis ∙xl∙ marchas denariorum; ecclesie Nychopie ∙xx∙ marchas denariorum, et curato ibidem ∙xx∙ marchas denariorum. Item hospitali Sudhærchopie ∙xx∙ marchas denariorum; hospitali Skiæningie ∙xx∙ marchas denariorum; hospitali in Oknæbec ∙xx∙ marchas denariorum; hospitali in Hælghæsko ∙xx∙ marchas denariorum; hospitali Lydhosie ∙xx∙ marchas denariorum; hospitali Scaris ∙xx∙ marchas denariorum; hospitali Enæchopie ∙xx∙ marchas denariorum; hospitali debilium sacerdotum Scarensis dyocesis ∙xx∙ marchas denariorum; et hospitali Gotlandie ∙xx∙ marchas denariorum. Item domui sancti spiritus Stokholmis ∙xx∙ marchas denariorum; domui sancti spiritus in Wexsio ∙xx∙ marchas denariorum; domui sancti spiritus Gotlandie ∙xx∙ marchas denariorum; et domui sancti spiritus Upsalie ∙xx∙ marchas denariorum. Item pauperibus communibus centum marchas denariorum. Pro premisis autem omnibus persolvendis, ita quod eorum medietas in anno primo persolvatur, reliqua vero medietas in anno solvatur subsequenti, curias nostras videlicet Suartæsio, Algø, et Hamarøø, per presentes obligamus tali ratione, quod si testamentum nostrum predictum, ante biennium, non fuerit persolutum, exsequtores nostri infra scripti, dictas curias alienandi, vel earum aliquam, sicut tunc opus fuerit, donec de testamento satisfactum fuerit, liberam habeant facultatem. Exsequutores autem huius nostri testamenti constituimus et deputamus venerabiles patres dominos, Karolum Linchopensem, Benedictum Scarensem et Styrbernum Strengenensem episcopos, una cum viris nobilibus dominis Mathia Kiætilmundæson, Byrghero Pætærson, Kanuto Magnusson, Philippo Ingiwaldzson, et Boecio Niclisson militibus, volentes et intime rogantes, ut hanc nostram ultimam voluntatem prout saluti animarum nostrarum expedire noverint, fideliter exsequantur, sicut de ipsis confidentiam gerimus pleniorem ad evidenciam premissorum pleniorem sigilla exsequutorum predictorum presentibus sunt appensa. Datum anno et die supradictis.
Comments: Valdemar and Erik
Magnusson were the brothers of King Birger Magnusson of Sweden. When he was
crowned in 1302, they became dukes of Finland and Södermanland respectively. ●
The will was written in the jail of Nyköping Castle, where the two dukes had
been imprisoned on the order of their brother since 11 December 1317, while
invited to a Christmas banquet at the castle (the so-called ‘Nyköpings gästebud’) with their brother,
on the suspicion of renewed plans of a rebellion against him. They remained in
the prison until their death in late January 1318, when they allegedly died
from starvation. ● The priors of the individual Dominican convents issued
receipts for payment of the promised endowments, as they were executed by
Archbishop Olof of Uppsala in 1321-1325. Such receipts are extant for Sigtuna (1321 12/4), Västerås (1323 23/1), Skänninge (1323 25/1),
Lödöse (1323 22/9), Kalmar (1323 26/12), Strängnäs (1323 26/12) and Visby (1325 2/5).
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. III no. 2132.
Tønsberg |
Convent of Hamburg (prov. of Saxonia) |
Fr. Hason, prior of the Friars Preachers in Hamburg,
is send as one of three envoys on behalf of the city of Hamburg to Tønsberg to
negotiate with King Håkon Magnusson of Norway about Hamburg merchants’ right to
operate in his kingdom. The city renounces its claims for compensation against
the king for lost prophits, while the king grants Hamburg the same privileges
as all other foreigners henceforth.
Source: Transcript from the 16th century. National Library
of Sweden, Stockholm.
Language: Latin.
Universis presentes literas inspecturis Haquinus Dei gratia rex Norvegie
salutem in Domino sempiternam. Noverint universi quod anno Domini MCCCXVIII
undecimo kalendas Augusti, apud castrum Tunsbergense placitavimus cum viris
providis et honestis viro religioso fratre Hasone priore fratrum predicatorum civitatis Hamburgensis
Ricardo dicto Varck et Godfrido Ypinge consulibus Hamburgensibus nunciis et
procuratoribus eiusdem civitatis legitime constitutis super sedatione
displicentie quam nos ex justis et verisimilibus conjecturis concepimus contra
cives Hamburgenses in hunc modum, quod procuratores antedicti renunciaverunt
simpliciter et expresse perpetuo pro se et omnibus concivibus et mercatoribus
eiusdem civitatis omnimode emende et satisfactioni pro quibuscumque dampnis et
injuriis si qua dictis civitatensibus et ipsis adherentibus per nos et nostros
usque ad hec tempora fuerint illata promittentes pro se et suis concivibus fide
prestita corporali, quod contra predictam renunciacionem nullo modo veniant
verbo facto vel aliquo alio ingenio sed pocius promiserunt nobis et omnibus
nostris amicitiam sinceram de cetero observare. Nos vero propter instantiam
plurimorum principum ac humilem et instantem supplicationem dictorum
procuratorum duorum consulum ac decem aliorum comburgensium eorundem
purgationem admisimus pro eorum excusatione sufficienti ipsis Hamburgensibus
totam displicentiam nostram dimittentes et rancorem, propter preces
venerabilium patrum dominorum Nidrosiensis archiepiscopi ac aliorum prelatorum
regni nostri et eosdem Hamburgenses ad pacem et amicitiam nostram recepimus
specialem dantes et concedentes eisdem licentiam et facultatem cum mercimoniis
suis ad regnum nostrum veniendi, ibidem morandi et de mercimoniis suis et
mercaturis more aliorum extraneorum libere disponendi. In cuius rei testimonium
sigillum nostrum una cum sigillis venerabilium patrum dominorum Elavi
Nidrosiensis archiepiscopi Helgonis Osloensis Audfini Bergensis Botulphi
Hamarensis episcoporum presentibus est appensum. Datum loco et die et anno supradictis.
Published: Diplomatarium Norvegicum vol.
VI no. 97.
(Lund) |
Convent of Lund |
Lady
Cecilie, widow of Marshal Johannes Kalf, dies. In remedy of her soul she has left
her estate in Vragerup to the cathedral chapter of Lund to be administered by
the dean of the chapter, and the income from this shall pay for her anniversary
in the cathedral, along with 14 ounces for a light before the Corpus Christi in
the church of the Friars Preachers in Lund and 2 ounces for the friars
themselves.
Source: Necrologium Lundensis.
Language: Latin.
·vi· kalendas
Augusti. Anno Domini MCCCXVIII in profesto beati Olavi, obiit domina Cecilia,
relicta domini Johannis dicti Kalf, condam illustris regis Danorum marscalci,
que contulit et legavit in remedium anime sue omnia bona sua in Wraghæthorp
sita et in dicto Wraghæthorp mark, ita videlicet, quod dominus decanus
Lundensis, qui nunc est vel pro tempore fuerit, dicta bona sub ordinatione sua
libere habeat et anniversarium suum modo, qui sequitur, teneat ex eisdem. Primo
in die anniversarii sui ad offerendam det ·ii· oras denariorum, item canonicis,
qui vigiliis et misse interfuerint, marcham denariorum, item vicariis ·ii· oras
denariorum, item ad lampadam ardentem ante Corpus Cristi in ecclesie fratrum
predicatorum Lundis ·xiiii· oras denariorum, item fratribus predicatoribus ·ii·
oras, item fratribus minoribus ·ii· oras denariorum. Si quid residuum fuerit de
fructibus bonorum predictorum, hoc cedat dicto domino decano libere annuatim.
Comments: Whereas the entry
is placed under 27 July (·vi· kalendas augusti), the text itself states that Lady Cecilie died on 28
July (in profesto beati Olavi). ●
The hand writing for this entry in the necrology has been dated to the first
third of the fourteenth century, i.e. contemporary with the content. An almost
identical transcript is found in the younger version of the necrology, Liber daticus Lundensis recentior (SRD
IV, 52). On Lady Cecilie, see 1304 10/3. The
entire arrangement had already been settled in 1310 16/1.
Published: Scriptores
Rerum Danicarum vol. III, p. 537; Liber daticus Lundensis, pp. 186-187.
Vordingborg |
(Convent of Tallinn) |
King
Erik VI ‘Menved’ of Denmark prohibits the citizens of Tallinn from admitting
their children to any other school in the city than the local cathedral school,
something which will otherwise be fined with 10 marks silver.
Source: 18th-century
transcript (by Langebek) of transcript in letter of certification, 1426 16/1.
The Danish National Archives, Copenhagen.
Language: Latin.
Ericus Dei gratia Danorum Sclavorumque rex,
omnibus et singulis Estoniam et Revaliam inhabitantibus salutem et gratiam. Cum
de jure communi apud quamlibet matricem ecclesiam schole scholarium esse
debent, et cathedralis ecclesi[a] beate Marie virginis in Revalia, per
progenitores nostros fundata et dotata, huiusmodi scholarum solatio et fructu
esse dinoscitur defraudata, nos de consili[ari]orum nostrorum consilio
statuimus, et pro constitutione perpetua irrevocabiliter observari mandamus, quod nullus civium civitatis Revalie,
cuiuscunque existat, filios suos et nepotes et privignos, vel etiam extraneos
secum in expensis existentes, qui scholasticis imbui debent disciplinas,
aliquas scholas in dicta civitate frequentare permittat, preter ad scholas
dicte cathedralis ecclesie ibidem, prout poenam decem marcarum argenti volverit
evitare. Et si quisquam huic constitutioni nostre in contrarium facere
presumpserit, et monitus ab episcopo vel capitulo eiusdem ecclesie non cessaverit,
dictas decem marcas infra quindenam, scilicet quatuor marcas ad sustentationem
castri nostri ibidem, tres marcas ad prefate ecclesie cathedralis fabricam, et
tres marcas ad murum dicte civitatis nostre exsolvat integraliter, adinuentione
qualibet, vel de novo quesito colore in contrarium non obstante. Ut igitur hec
premissa constitutio rationabiliter instituta in perpetuum observetur, mandamus
capitaneo nostro, qui nunc est, vel qui pro tempore fuerit, sub obtentu gratie
nostre, ut partem castro nostro de dictis decem marcis ascriptam auctoritate
nostra exigat integraliter, nullatenus omissurus, episcopo vero injungimus,
modis omnibus volentes, ut partem ecclesie sue deputatam per censuram
ecclesiasticam exponi cogat totaliter et exsolvi. Residuam vero partem muro
civitatis assignatam mandamus consulibus dicte civitatis per formam sui juris
firmiter extorqueri, ad quod dictus capitaneus eos juvare debet nostro nomine
cum effectu. Insuper omnibus et singulis scholaribus scholas dicte ecclesie
cathedralis frequentantibus, pro ipso capitaneo et sua familia, nec non npro
omnibus et singulis causa nostri facere vel omittere volentibus, plenam
securitatem et firmam damus et concedimus per presentes, non obstante illo si
idem capitaneus vel sua familia, seu quisquam alius, contra ipsorum parentes et
consanguineos causas inimicitias seu indignationes habeant qualescunque. In
cuius rei testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum
Wartingborg anno Domini MCCCIX in octava beati Johannis apostoli et evangeliste
in presentia nostra.
Dansk oversættelse:
Erik, af Guds nåde de danskes og venders konge, til alle og enhver i Estland og Reval: Hilsen og nåde. Da der efter almindelig ret bør være en skole for peblinge ved enhver moderkirke, og den hellige Jomfru Marias domkirke i Reval, indstiftet og doteret af vore forgængere, vides at være blevet bedraget for en sådan skoles trøst og fordel, har vi med vore råders råd bestemt og fastsat som evigt gældende og uforanderlig forordning, at ingen af staden Revals borgere, hvilken stilling han end indtager, må tillade sine sønner, nevøer/børnebørn og stedsønner eller selv fremmede børn, som de har i kost, og som skal uddannes i skolens fag, at besøge andre skoler i nævnte stad end nævnte domkirkes skole sammesteds, såfremt han vil undgå en straf på 10 mark sølv. Og hvis nogen vover at handle imod denne vor forordning og, formanet af bispen og kapitlet ved samme kirke, ikke holder op hermed, skal han fuldt og helt betale de nævnte 10 mark inden fjorten dage, nemlig 4 mark til vor borgs vedligeholdelse sammesteds, 3 mark til fornævnte domkirkes bygningsfond og 3 mark til vor nævnte stads bymure, uden at han skal kunne fremsætte nogen som helst udflugt eller nyopfunden indvending herimod. For at derfor den foregående forordning, som med gode grunde er givet, i fremtiden kan overholdes, befaler vi vor høvedsmand, som for tiden er der, eller som til enhver tid vil være der, at han ved vor nåde i kraft af vor myndighed fuldt og helt opkræver den andel af de to 10 mark, som er tillagt vor borg, og at han ingenlunde undlader dette. Og bispen pålægger vi, idet dette i enhver henseende er vor vilje, at han med gejstlige straffe skal fremtvinge, at den til hans kirke henlagte andel fuldt og helt udgives og betales. Men den sidste andel, overdraget til bymurens vedligeholdelse, pålægge vi nævnte stads rådmænd med kraft at indkræve efter deres procesmåde, hvormed nævnte høvedsmand i vort navn virkningsfuldt skal hjælpe dem. Ydermere giver og tilstår vi med dette brev alle peblinge, som besøger nævnte domskole fuld sikkerhed og fred fra høvedsmandens og hans undergivnes side og for alle og enhver, som vil gøre eller undlade at gøre noget for vor skyld, uanset om samme høvedsmand eller hans undergivne eller hvilken som helst anden har nogen som helst grund til fjendskab eller vrede mod deres forældre og slægtninge. Til vidnesbyrd herom er vort segl hængt under dette brev. Givet i Vordingborg i det Herrens år 1319 ottendedagen efter apostelen og evangelisten Johannes’ dag i vor nærværelse.
Comments: The royal letter
does not explicitly say anything about the Order of Preachers, but the phrase “other schools” undoubtedly refers to (at least among
others) the Dominican convent school of the city. It was this royal privilege
of 1319 that the cathedral chapter of Tallinn claimed had been violated by the
Friars Preachers in 1365 29/5 and again at The School Strife of Tallinn in the
1420s (see 1421 7/5).
Published: Liv-,
Est- und Kurländisches Urkundenbuch 1. ser. vol. II no.
666; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. VIII no.
83.
Literature:
Walther-Wittenheim 1938, 68; Gallén 1946, 182-183; Kala 2013, 248-249.
Norway |
Last will and
testament of King Håkon V of Norway for the four royal chapel chapters around
the kingdom, in which the provost of the Chapel of Our Lady in Oslo receives
the king’s portable altar along with a silver cross and a small missal –
containing some relics – which has been written by Fr. Hjalm of the Friars
Preachers. For the collegiate community at the same chapter, the king gives,
among other things, his portable breviary, also written by Fr. Hjalm, “for the
benefit of those of the chapter clergy, who – with the provost’s permission –
travels outside the college”, along with another one, recently written in
Paris, “for the use of those, who teach at the college”.
Source: Transcript in
Bartholin’s Collectanea.
Language: Latin.
….. quingentas marchas puri et
examinati argenti, et centum marchas terre de possessionibus nostris in Vichia;
ultra omne illud, quod prius ecclesie sepefate pro fabrica, sustentatione,
reparatione et pro conservatione tectorum, vestimentorum, librorum ac rerum
aliarum in eadem ecclesia existentium dedimus. Ad hec innovamus et confirmamus
omnia jura privilegia et libertates predicte capelle regie et clericis et laicis
ad eandem capellam spectantibus per nos prius concessa. Item legamus pro
clericis studentibus eiusdem ecclesie et capelle regie trecentas marchas puri
argenti, cum qua quidem summa pecunie bona et possessiones infra vel extra
regnum emi debent pro sustentatione studentium capelle antedicte. Item legamus preposito capelle regie
sepefate capellam nostram cotidianam et portatilem cum omnibus ornamentis et
indumentis in ea existentibus, una cum cruce argentea et cum parvo missali, in
quo reliquie sunt reposite, quod frater Hiallm ordinis predicatorum manu
propria conscripsit; ea conditione adjecta, quod idem prepositus et sui
successors prepositi in die anniversarii nostri singulis annis perpetue
teneantur pascere cum cibo et potu ·lx· personas pauperum; nec non et in omni
sabbato pascere septem pauperes clericos cum pane et butiro et uno ferculo cum
cerevisia. Idem vero clerici erunt astricti recepta elemosina singulis sabbatis
dicere quilibet eorum quinque Ave Maria cum quinque genuflexionibus coram
altare et ymagine beate Marie virginis in ecclesia antedicta. Preterea legamus communi et collegio dicte
ecclesie predium et possessionem nostram de Lyn in Oslohærad, cum omnibus
juribus, utilitatibus et pertinentiis novis et antiquis, ad eandem possessionem
nostram de Lyn spectantibus, et
breviarium nostrum portatile, quod dictus frater Hiallm conscripsit, quod illis
clericis et collegio, qui cum licentia prepositi ad negotiandum extra collegium
proficiscuntur, una cum alio noviter Parisiis conscripto, pro usibus eiusdem
collegii infirmantium deputato; sub hac conditione, quod clerici eiusdem
communitatis et collegii debeant in die anniversarii nostri singulis annis
perpetuo ·lx· pauperes pascere et ·xiii· alias personas ultra ·lx· paupers
honeste pascere; quorum tredecim octo debent esse masculini sexus, quinque
feminini; quorum pedes lavari debent ab aliquo vel aliquibus dicti collegii, et
dari de bonis communitatis cuilibet masculo octo et cuilibet mulieri septem
ulnæ de vædmal, et quinque denarii, qui vulgariter væghnir dicuntur, ad laudem
et honorem virginis gloriose. Cum hoc debet dictum collegium et commune pascere
octo clericos cum pane de butiro et uno ferculo et cerevisia in singulis
sabbatis tocius anni, perpetuo. Idem vero clerici pauperes obligantur percepta
elemosina dicere … Ave Maria, cum totidem genuflectionibus in ecclesia predicta
coram ymagine et altari beate Marie virginis et matris Jesu Christi, verum
etiam prepositus et clerici collegii memorati erunt obligati ad celebrandum
perpetuo singulis annis cum cantu, compulsationibus et luminaribus
anniversarium nostrum et domine Eufemie regine consortis nostre cum omni
sollempnitate, qua anniversaria consveverant devotius celebrari. Legamus etiam
ecclesie duodecimo apostolorum Bergis, capelle regie ·lxxta· marchas
puri argenti, ad tabulam pro reliquiis faciendam, ad modum tabule reliquiarum,
que in ecclesia beate Marie virginis in Osloya, et pro duabus manibus
faciendis, ad reliquias in eisdem reponendas, et duos textus argenteos cum
reliquiis in eisdem existentibus, quos in capella nostra habere consuevimus; et
revestimenta, casulam, duas dalmaticas, ·iii· cappas de albo panno serico
velato, et duas dalmaticas cum una cappa de panno serico velato violatici
coloris; nec non et ad edificationem et structuram eiusdem ecclesie apostolorum
Bergis omnes redditus nostros regales Hiætlandie et in insulis Farensibus, ita
quod quidam qui predicte ecclesie fabrice preest computum inde faciat heredibus
nostris singulis annis et preposito ecclesie antedicte, hac conditione
observata, quod edificio et structura sepefate ecclesie completis perfectis et
consumatis prefati redditus ex Hiætlandia et insulis Farensibus redeant ad
coronam. Ratificamus insuper et confirmamus omnia privilegia nostra et
predecessorum nostrorum Norwegie regum et reginarum, predicte ecclesie
concessa. Ecclesie vero beati Olavi de Avalldsnes capelle regie legamus omnia
indumenta, libros et reliquias, que in eadem ecclesia modo continentur, et
omnes pannos sericos rubei coloris velatos pro indumentis faciendis, que in
cista nostra inveniuntur; et tantum de panno serico aurifilo contexto, quod
sufficiat ad ornatum dictorum indumentorum, et unam casulam albam de serico cum
duabus dalmaticis, tribus cappis et uno antependio et unam cappam argenteam pro
corpore Christi, cum una magna campana, que fusa fuit in Anglia per Siglavum.
Et cum hoc confirmamus dicte ecclesie omnia privilegia et libertates per nos et
dominam Eufemiam bone memorie quondam con jugem nostram concessa. Et edificio
et structure eiusdem ecclesie legamus omnes redditus nostros in Kormt, quousque
predictum edificium fuerit completum et perfectum; consummato dicto edificio
predicti redditus de Kormt redeant ad coronam. Ecclesie vero beati Michaelis
archangeli in castro nostro Tunsbergis, capelle regie, legamus omnia ornamenta,
vasa, libros, reliquias et omnes alias res, que reposite sunt in ecclesia
antedicta, casulam unam, duas dalmaticas et tres cappas de serico blavei …..
Comments: Only a fragment of the will is preserved, neither containing
the beginning nor the end. Thus, it is not explicitly dated, but the editor of
DN has placed it within the last seven years of the reign of King Håkon V
(1312-1319). ● Fr. Hjalm of the Friars Preachers was most likely
affiliated to one of the Norwegian convents (i.e. Nidaros, Bergen or Oslo), and
he may be identical to the Fr. Hjalm of the convent in Bergen, who in September
1303 testified in favour of Bishop Narve OP and the cathedral chapter of
Bergen. Less likely is he also the Fr. Helmericus, who was prior of the convent
in Århus in 1300 12/4. ● On King Håkon V Magnusson of Norway, see 1296. ● The royal chapels
constituted a special ecclesiastical institution within the Norwegian Church.
The kings of Norway had held jus
patronatus for a number of chapels around the kingdom since the
mid-thirteenth century, but during the reign of King Håkon V Magnusson
(1299-1319), four of these chapels in the major Norwegian cities were promoted
to a higher dignity, with collegiate chapters of ‘royal chaplains’ placed
outside episcopal jurisdiction. Two of these chapters, in Bergen and Oslo,
where led by provosts, of which the former also held a superior rank as magister capellanus for all the royal
chapels in Norway, and with privileges similar to those of a bishop. To little
surprise, the legitimacy and authority of this parallel institution was
continuously challenged by the episcopal church, particularly the archbishop of
Nidaros and the bishop of Bergen. Thus, by producing and distributing pastoral
manuals for the royal clergy, the Friars Preachers of Norway very much risked
provoking the episcopal church of the kingdom.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. IV no. 128.
(Bergen) |
Convent of Bergen |
Last
will and testament for Torfinn in Henriksgård in Bergen, in which he leaves 2
marks silver to the convent of Friars Preachers in Bergen.
Source: Transcript in
Bartholin’s Collectanea.
Language: Old
Norwegian.
In nomine Domini amen. Ek
Thorfinner i Hæinreksgarde þo at kranker i lifinu hæill at viti oc skynsemd
gerir ek þetta mitt testamentum, fyrst at ek gefer Gudi allzvalldanda i valld
oc vaare fru sancte Marie oc allum Guds hæiloghum monnum, at þæir see bidiande
fyrir mer overdughum, kys ek mer leghstad at Kristkirkiu i Biorghvin i
Thomasstuku, gefer ek þængat til leghstads mins, fiora manada mata bol i
Grengom i Haukadali oc æit af þæim fiorom til skrasættningar kirkiu til
uppgærdar, þriu linspund vax, tolf aura til offers oc tva skillinga enska, oc
balldekinn þat sem ek køypti i sumar, þat skal Brynilldr lata skera møsso klæde
af til Thomas stuku. Item ænn i þæirri som[u] jord tvæggia manada mata bol, oc
pund vax, a þann haatt er minn herra biscopenn vill lofa liki Gunnilldar minnar
þengat inn sem ek ligger, so skall ok Brynilldr lata lesa salomøsso innan
þessara tolf manada hværsdaghlegha i Thomas stuku oc lysa med vax at þæim
møssom halfan øyri hværium vicario. Item
a ofan til brødra tvær merkr brendar. Item til Krosskirkiu mork forna
kirkiu till uppgerdar. Item sira Azla mork forna, halft annat pund vax, mork
peninga til offers oc skilling enskan. Item læighu prestenom halfa mork
peninga. Item sira Birni lindabindan er hærra Einar gaf mer, en þat halft annat
pund vax skal vera lidught til siaundar minnar. Item til Wilialms kirkiu halfa
mork penninga, halft kirkiu en halft prestenom. Item Litlu Kristkirkiu
halfmork, halft prestenom en halft kirkiu. Item til Postola kirkiu þær tiu merkr
er ek gerdi vt til Færøya med Ellingi skal kirkian hafa af þria luti til
uppgerdar en brøderner fiordongenn. Item Olafs kirkiu a Bokkum mork peninga,
halft prestonom en halft kirkiu. Item til Mariukirkiu mork forna, halft
prestonom en halft kirkiu. Item til Lafranz kirkiu halfa mork penninga, halft
prestenom en halft kirkiu. Item til Peters kirkiu halfa mork, halft prestenom
en halft kirkiu. Item til Columbe kirkiu halfa mork, halft prestenom en halft
kirkiu. Item til Nichulas kirkiu halfa mork peninga, halft prestenom oc halft
kirkiu. Item til Martæins kirkiu halfa mork penninga, halft prestenom en halft
kirkiu. Item til Hallvardzkirkiu halfa mork, prestenom skal hafa halfa, halfa
kirkian. Item til Michials kirkiu halfa mork peninga, halft prestenom en halft
kirkiu. Item til brødra mork brenda. Item Katerine kirkiu halfa mork peninga,
halft prestenom en halft kirkiu. Item til Nunnuseters halfa mork brenda kirkiu
til upgerdar. Item til Allhæilaghra kirkiu halfa mork peninga, halft prestenom
en halft kirkiu. Item til Agatokirkiu halfa mork peninga. Fær ek þessom monnom
Jone notario oc Svæini klerk fullt valld oc umbod af minni hende at fylghia
fram þesso minu testamentum.
Comments: The text is based
on a lost transcript in a letter book for the city of Bergen. The will is not
dated, but it is placed just before a letter from 1321. ● The donation in
question is made for a ofan til brødra
(‘the outer friars’), which in Bergen was the term used
to identify the Dominican priory, situated out on the cape, from ‘the inner friars’ of the Franciscan friary, situated
further inland. ● Torfinn in
Henriksgård in Bergen is not further identified. From his choice of burial
place in Kristkirken and the long list of church endowments he would appear to
have belonged to the elite Norwegian burghers of Bergen (Isdahl 2007, 26).
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. VII no. 94.
Florence |
Province of Dacia, Convent of Sigtuna |
Fr. Laurentius
Tyllingensis of the Friars Preachers in Sigtuna represents the province of
Dacia as diffinitor at the general chapter in Florence. After the chapter, he
co-seals along with the other diffinitors a letter by Master General Herveus
Natalis to the entire Order concerning measures taken against discrepance with
the movement of ‘Spirituals’ within the Order, especially present in the
province of Romana.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
Volumus et ordinamus, quod diffinitores anni presentis et socii eorumdem
cum pueris in redeundo de capitulo generali bene et curialiter recipiantur,
caritative tractentur et secundum facultatem conventuum melius procurentur.
Noverint universi presentes literas inspecturi, quod nos frater Herveus,
magister ordinis fratrum predicatorum, Petrus de Palude, magister in theologia,
diffinitor Francie, Recuperus de Guardavalle Senensis, diffinitor provincie
Romane, Stephanus diffinitor Polonie, Benedictus de Pesculo, inquisitor,
diffinitor regni Sicilie, Philippus de Cumis diffinitor Lombardie superioris,
Gulielmus de Ebruton, magister in theologia, diffinitor Anglie, Bernardus de
Pino diffinitor Aragonie, Henricus de Grunic diffinitor Theutonie, Benedictus
de Vaccia diffinitor Hungarie, Rogerius de Marcia diffinitor Lombardie
inferioris, Gienisius de Bruna diffinitor Bohemie, Gulielmus Dulcini de monte
Albano diffinitor provincie Tholosane, Corradus de Albersthat diffinitor
Saxonie, Laurencius Tyllingensis de conventu Sictuniensi diffinitor Dacie,
Nicholaus de Creta diffinitor Grecie, et Petrus Lamberti lector Montispessulani
diffinitor provincie Provincie, auditis et etiam receptis in scriptis
delacionibus contra fratres aliquos de Romana provincia, qui spirituales ab
aliquibus vocabantur, diligenti prius inquisitione premissa, examinando delatos
per sententiam excommunicationis et per preceptum et etiam juramentum, non
invenimus in predictis esse probatum contra eos aliquid contra fidem seu etiam
bonos mores, nec etiam in eis invenimus singularitatem vite fundatam in aliqua
heresi vel errore. Volentes igitur finem ponere in predictis et quos non
invenimus nocentes per aliquod contra eos probatum seu etiam confessatum,
salvare et excusare, ut de jure tenemur, ac in posterum precavere, ne in nostro
ordine et maxime in Romana provincia de predictis et circa predicta aliqua
scandala oriantur, fecimus, que sequuntur: Primo determinamus omnes nemine
discrepante et ex conscientia et de jure nichil esse probatum contra eos, qui
spirituales vocantur, seu confessatum per eos contra fidem et bonos mores et
contra singularitatem vite in aliquo errore seu secta fundatam; Secundo publice
inhibemus et districtius, ne aliquis frater singularitatem habeat in modo
vivendi, que de se induceret in scandalum vel errorem, et nullus frater
singularis in orationibus sive abstinentiis et modo vivendi quantumcumque etiam
virtuoso alios pro secta et colligatione fienda ad se trahere audeat
quoquomodo, et penas imponimus contrarium facientibus valde graves; Tercio
prohibemus districte sub penis determinatis et gravibus, ne aliquis ex
proposito vel deliberatione et ex certa scientia fratrem aliquem vel aliquos in
communi spirituales vel de spiritu seu etiam spigolistas vel quovis nomine
significante sectam vel colligantiam singularem appellare presumat. In horum
autem omnium firmitatem et robur ego frater Herveus, magister ordinis,
presentes literas sigilli nostri et sigillorum omnium predictorum diffinitorum
feci munimine roborari. Datum Florencie post capitulum generale anno Domini
MCCCXXI die ∙xviiia∙ junii.
Comments: Fr. Laurentius Tyllingensis is not known with certainty from any other
sources. His byname suggests a connection to Tillinge (Tillinge parish, diocese
of Uppsala) near Enköping, about 40 km west of Sigtuna. Gallén identified him
with a canon secular, Magister Laurentius, acting at the cathedral chapter of
Uppsala from 1289-1302, after which he was supposed to have joined the Order,
but the thesis seems rather unfounded; if Gallén is right, though, Tillinge
probably referred to Laurentius’ prebend while a canon (Gallén 1946, 111 with
note 49). ● The ‘Spirituals’ of the Dominican Order was closely related
to a contemporary reform movement in the Franciscan Order, which at this time
was particularly strong in Tuscany and eventually led to a permanent division
of the Friars Minor. In both orders, the Spirituals promoted a more strict
observance to what they interpreted as the original essence of the ideas of
their founding masters. For the Friars Preachers, the Spiritual discussion had
begun in the province of Romana in late thirteenth century, but was apparently
settled at a provincial chapter in Todi in 1319 with three conclusive decrees:
1. The thoughts and acts of the zealous friars (the Spirituals) were recognized
as fully legitimate and non-heretical; 2. For the sake of continued unity and
concord, controversial points should no longer be discussed publicly; and 3.
The term ‘Spirituals’ was no longer permitted used on or by Friars Preachers as
it engendered discord within the Order. It was these three decrees of Todi that
the master general confirmed with his letter after the general chapter in 1321.
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, pp. 136-138.
Province of Dacia, Convents of Næstved and Roskilde |
Fr.
Canutus, prior provincial of the Friars Preachers in Dacia, dies in office in
Næstved. Fr. Wernerus of the Friars Preachers in Roskilde is elected new prior provincial.
Source: Bernardi Guidonis
Historia.
Language: Latin.
Octavus prior provincialis fuit frater Canutus, qui successit fratri Petro de Rusquillis anno Domini MCCCVIII. (Hic obiit Nesvik in officio quod tenuit gloriose fere tredecim annis (…). Nonus fuit frater Wernerus de Roskildis qui tenuit officium septem annis fuitque absolutus in capitulo Pirpiniano anno Domini MCCCXXVIII. (...).)
Dansk oversættelse:
Den ottende provincialprior var broder Knud, som efterfulgte
broder Peder af Roskilde i det Herrens år 1308. (Han døde i Næstved i embedet,
som han holdt med ære i næsten 13 år (…). Den niende var broder Verner af
Roskilde, som holdt embedet i syv år og blev afløst på generalkapitlet i
Perpignan i det Herrens år 1328.
Comments: The notes the duration of his provincial office and the place of his
death are only known from an addition to the original list preserved in a
manuscript version from Barcelona (Codex Barchionensis); the addition is
written with a different hand than the preceding text. ● The year is not
explicitly dated. According to the chronicle, Fr. Canutus was elected in 1308
and held office for almost 13 years, and his successor was absolved at the
general chapter in Perpignan in 1328 after seven years of service; thus, this
would both point to 1321. However, the general chapter of Perpignan, where an
unnamed provincial of Dacia was indeed absolved, took place in 1327, not in
1328, so the preceding change of provincial may just as well have occurred in
1320. ● On Fr. Canutus, see 1308. ● Fr.
Wernerus (Verner) is not mentioned by
name in any other sources. He seems to have been at the general chapter in
Vienna in 1322, since the following chapter in 1323
(15/5) absolved the prior of the convent in Cologne, who allegedly had
given the Dacian provincial a poor reception on his journey home from the
chapter. Fr. Wernerus himself was absolved from provincial office by the
general chapter in 1327 (31/5), along with two
other provincials and without any explicit reason. According to the chronicle,
he died shortly after (perhaps in 1328) and was buried with the convent in
Åhus; this suggests that he may have asked for his absolution himself due to
poor health.
Published: Archivum Fratrum Praedicatorum vol. 70, pp. 88-89; Priores prouinciales
in prouincia Dacie (online).
Roskilde |
Convent of Roskilde |
Prior
Johannes and the convent of Friars Preachers in Roskilde together with Provost
Skjalm and the cathedral chapter of Roskilde act as witnesses in certified copy
of a papal letter to the Franciscan sisters of St. Clare.
Source: Original
document. Arnamagnæan Collection, University of Copenhagen.
Language: Latin.
Omnibus presens scriptum cernentibus, Skelmerus
prepositus Roskildensis, totumque capitulum canonicorum ibidem, frater Iohannes
prior fratrum predicatorum Roskildensium, ac conuentus eorundem ibidem, salutem
in domino Iesu Christo. Nouerint
uniuersi, nos litteras sanctissimi patris domini Bonifacii octaui felicis
memorie, non cancellatas, non rasas, non abolitas, nec in aliqua parte sui
suspectas uel uiciatas, sub uera bulla, et filo de serico uidisse, tenorem
infra scriptum de uerbo ad uerbum continentes: Bonifacius episcopo
(...). In cuius rei testimomium sigilla nostra presentibus sunt appensa. Datum
Roskildis anno domini millesimo.ccc.xx.secundo quarta feria proxima post dominicam
sancte trinitatis.
Comments: This is the only mentioning of Fr.
Johannes as prior of the convent in Roskilde. His identity is unknown, but
he might be identical with the Fr. Johannes de Dacia, who became penitentiary
in Avignon in 1324, and later returned to Roskilde as Bishop Johannes Nyborg
(†1344) in 1330 15/6; certainly, the priorate was
occupied by Fr. Bent (Benedictus) in 1327. An alternative possibility is Fr. Johannes Albus, known
as lector of the Roskilde convent in 1325, who was appointed vicar
general for the province of Dacia by the general chapter in 1327. The certification to the Franciscan
nunnery was of a papal bull from 1296. There is no immediate reason as to why
the friars performed this favour to the Franciscan nuns. Provost Skjalm
Pedersen (Skelmerus Petri) is known as provost in Roskilde from 1315 till
his death in 1331. Otherwise, not much can be said about him, but his first
name might indicate a relation to the Hvide family. In the cathedral chapter of
Roskilde, the provost ranked second after the dean, but since the old bishop
had recently died, and the dean (Johannes Hind) had been elected new bishop the
same Spring, a new dean had not been chosen at this time.
Published: Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. VIII no. 420.
Ringsted |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convent of Roskilde? |
On behalf
of the Dominican sisters of St. Agnes in Roskilde, Fr. Bent of the Friars
Preachers receives a deed on property in Ølsemagle and Lyngby from Mrs. Edel,
widow of Niels Tinde, as dowry for her daughter’s entry in the nunnery.
Source: A.
Original document. The Danish National Archives, Copenhagen. B. Register of Roskilde St. Agnes Monastery.
Language: A.
Latin. B. Danish.
A:
Omnibus presens scriptum cernentibus. Nicholaus
dictus Sweyn, Nicholaus Jønæssun, Magnus dictus Toddæ, Iacobus dictus Hafwræ,
Nicholaus Grybby, Petrus Geræthsun, salutem in domino sempiternam. Notum
facimus uniuersis tam presentibus quam futuris, nos presentes fuisse quod anno
domini m.ccc.xx.ii domina Hætlæ relicta Nicholai dicti Tindæ, presencialiter
constituta in placito Syalendie generali in crastino Luce ewangeliste scotari
fecit per manum filii sui Heninnggi Tuuæsun, fratre Benedicto scotacionem
recipiente, monasterio sancte Agnetis Roskildis racione recepcionis filie sue
ad ordinem sororum in loco supradicto dimidium bool in censu terre in Olsyæ
Maglæ, et octo solidos terre in censu in Lungby in Flackæbyershæræth cum
domibus, fructibus, ac omnibus aliis mobilibus et inmobilibus pertinentibus ad
bona predicta, iure perpetuo possidenda, ita tamen quod filia sua, fructus et
prouentus de bonis in Lungby, pro usibus suis diebus uite sue leuet postmodum
monasterium sororum predictarum ut tenetur. Promisit insuper domina predicta
bona memorata, monasterio predicto, conseruare, ab inpeticione cuiuslibet,
quousque sorores dicti loci in possessione debita, secura et consueta, fuerint,
secundum leges patrie ad hoc constitutas. In cuius rei testimonium siggilla
nostra presentibus sunt appensa. Datum anno et die supradictis.
B
(registration of A):
Ett breff, att fru Hettle, Niels Tyndes
efftherleffuerske haffuer befalitt hindis søn Hening Tyndeszen att schøde
broder Bentt ett halfftt boell j Öllszemagle och otte skelling jord j Lundby j
Flackebiergs herritt paa hinders datters wegne, som gaffs j closter. 1322.
English translation of B:
A letter that Mrs. Edel, widow of Niels Tinde, have instructed her son
Henning Tindesen to deed Fr. Bent half a bol in Ølsemagle and 8 shilling land
in Lundby in Flakkebjerg Herred on behalf of her daughter, who was given in
monastery. 1322.
Comments: Fr. Bent (Benedictus) also
acted on behalf of the sisters in 1315 18/1
(see comment here). The conveyance took place at the ‘landsting’ of Zealand
with thingstead in Ringsted. The donating family is not known otherwise,
but appears to be of Zealandic petty nobility. Ølsemagle (Olsyæ Maglæ)
is a parochial village in Ramsø Herred, eastern Zealand, while Lyngby
(Lungby) was a village in Eggeslevmagle Parish, Flakkebjerg Herred in
south-western Zealand. A bol constituted what was considered a
full-sized farm.
Published: A. Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. VIII no. 450. B. Ældste danske
Archivregistraturer vol.
IV, p. 288.
Barcelona |
Province of Dacia, Convent of Cologne (prov. Teutonia) |
The
general chapter of the Friars Preachers absolves Fr. Jacobus de Buscho, prior of
the convent in Cologne, because of poor reception and irreverent treatment of
the prior provincial of Dacia on his return journey from the preceding general
chapter in Vienna.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti, amen. Hec sunt acta capituli generalis apud Barchinonam celebrati anno Domini MCCCXXIII. (…) Iste sunt penitentie. Quoniam fratres Jacobus de Buscho, prior Coloniensis de provincia Theutonie, priorem provincialem Dacie redeuntem de capitulo preterito Viennensi male recepit et irreverenter tractavit, eum a suo officio in penam absolvimus. (…)
Dansk oversættelse:
I Faderens og Sønnens og Helligåndens navn, amen. Dette er
akterne af generalkapitlet afholdt i Barcelona i det Herrens år 1323. (…) Dette
er afstraffelserne: Eftersom broder Jakob de Buscho, prior af Köln i provinsen
Teutonia, lod provincialprioren af Dacia på tilbagevejen fra det forudgående
kapitel i Wien blive dårligt modtaget og respektløst behandlet, afsætter vi ham
som straf fra hans embede. (…)
Comments: The prior provincial of Dacia at the time was most likely Fr.
Wernerus, who had been elected for office in 1320-21.
● The previous general chapter, which the prior provincial had attended,
was held in Vienna around pentecost 1322.
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, p. 149.
Convent of Holbæk |
The church of the Friars Preachers in Holbæk,
raised by King Christoffer II of Denmark, is consecrated by Bishop Niels of
Børglum.
Source: Annales Petri Olavi.
Language: Latin.
1323. Ecclesia fratrum
predicatorum in Holbeck edificata est per Christoforum regem, et concecrata est
per Nicolaum episcopum Burglanensem in festo assumptionis beatis virginis.
Dansk oversættelse:
Prædikebrødrenes kirke i Holbæk bliver opført af kong
Christoffer og bliver indviet af biskop Niels af Børglum på Jomfru Marias
himmelfartsdag.
Comments: The entry suggests that the construction of the priory church
was at least partially funded by King Christoffer II of Denmark, making it one
of only two instances of royal involvement with Dominican convent foundations
in Denmark. Christoffer did, however, have special relations to Holbæk, where
he from 1297 at the latest was installed as royal chieftain and fief-holder at
Holbæk Castle. He became king in 1320, when his brother Erik IV Menved died
childless. Thus, the funding initiative must have been made in his time as
local lord, not as king of Denmark. ● On Bishop Niels of Børglum, see 1328 12/2. The reason that the church was consecrated by
the bishop of Børglum and not its ‘own’ bishop of Roskilde is that the latter,
Johannes Hind, at this time was living in exile due to a conflict with the
king. In addition, Bishop Niels was a very good friend of the Order of Preachers,
and he himself planned to join the Order in 1328 12/2.
● The patron saint of the Dominican priory and church in Holbæk is not
known, but since the church was consecrated on the Day of Assumption of the
Holy Virgin, it is plausible that she was among its main patrons. ● Since
the convent in Holbæk was established in 1275,
it has traditionally been suggested that the church of 1323 replaced one
destroyed by the fire in 1287, but the entry for this year only states
that the friars’ domus in Holbæk
burned down, it says nothing about any church. Thus, it is quite likely that
this was indeed the first priory church of the Friars Preachers in Holbæk.
Published: Scriptores Rerum Danicarum vol. I, p. 190; Annales
Danici,
p. 210.
Literature:
Jakobsen 2003.
Vilnius |
Convents of Tallinn (prov. Dacia) and Riga (prov. Saxonia) |
Fr. Arnoldus,
prior of the Friars Preachers in Tallinn, and Fr. Wessellus, prior of the
Friars Preachers in Riga, are representing the royal Danish sheriff in Tallinn
and the city of Riga respectively at the peace negotiations in Vilnius with
King Gediminas of Lithuania.
Sources: A. Original document. The
State Archives of Latvia, Riga. B-C. Transcript in papal confirmation of 1324
31/8. Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz, Königsberg.
Languages: A. German. B-C. Latin.
A:
Alle de gene, de dessen breff ansen und horen, de latet groten de baden der landesheren und der stede, de to Liflande und to Estlande und to Curlande sint, de van den sulven heren und steden sant sint to Gedeminnen, deme koninge van Lettowen, und vunscet en heil und frede in Gode. Wi boden, herr Arnolt Stoyve, de in des bischoppes stede is van der Rige an gestliken saken (…); van des hovetmannes wegene des edelen koninges van Denemarken und siner menen man, broder Arnolt, de prior van Revele und her Hinric van Parenbeke; (…) van der stades wegene van der Rige her Hinric van der Mothowe, her Johan Langeside, her Ernest, van dersulven stad, broder Wessel, prior der predikere, van der minnerbroder wegene broder Albrecht Sluc: Wi hebben met desseme vorbenomenden koninge Gedeminnen enen steten vrede gemaket und met allen sinen luden, de unde eme beseten sint, vor alle kerstene lude, de ere boden to eme senden und vrede met eme holden willet, dar wil he gerne vrede mede hebben in aldussdaniker wise: (…) Desse bref is utgegeven uppe deme hus thor Vilne, na unses Heren bort dusent jar dre hundert jar in deme dre und tvintegesten jare, des sunnendages na sunte Micheles dage.
Dansk oversættelse:
Alle dem, der ser dette brev eller hører det læse, hilses af udsendingene
fra landsherren og stæderne i Livland, Estland og Kurland, som er sendt af den
samme herre og de samme stæder til Gedemin, Litauens konge, og ønsker dem helse
og fred med Gud. Vi udsendinge, hr. Arnold Stoyve, som er biskoppen af Rigas
stedfortræder i gejstlige sager (...); på vegne af den ædle konge af Danmarks
høvedsmand og hans menige mænd, broder Arnold, prior i Reval, og hr. Henrik af
Parenbeke; på staden Rigas vegne hr. Heinrich von Mithowe, hr. Johann
Langeside, hr. Ernst, af den samme stad, broder Wessel, prior for
prædikanterne, på de små brødres vegne broder Albrecht Slut: Vi har med denne
fornævnte kong Gedemin og med alle hans mænd, som bor og bygger under ham,
sluttet en varig fred for alle kristne, som sender deres udsendinge til ham og
vil holde fred med ham og med hvilke han gerne vil holde fred på følgende måde:
(...) Til vidnesbyrd om disse fornævnte ting og til stadfæstelse af en varig
fred har vi alle hængt vore segl under dette brev. Dette brev er givet i borgen
i Vilnius i år 1323 efter Vorherres fødsel på søndagen efter Skt. Mikkelsdag.
B:
Omnibus presens scriptum visuris
vel audituris Arnoldus Stoyve venerabilis in Christo patris ac domini, domini
Friderici, Dei et apostolice sedis gratia sacrosancte Rigensis ecclesie archiepiscopi,
in spiritualibus vicarius generalis (…); frater Arnoldus, prior fratrum
predicatorum in Revalia, Hinricus miles de Parenbeke, vasallus excellentissimi
principis regis Dacie; (…) dominus Hinricus de Mithowia, Johannes Langleside,
Ernestus Dives, consules civitatis Rigensis, frater Wesellus, prior
predicatorum, frater Albertus Slut de ordine minorum, salutem in Domino
sempiternam. Noverint universi presentium inspectores, quod nos prenominati
nuntii, nuper ad magnificum principem Godemundum, Lethowinorum regem, cum plena
potestate faciendi et dimittendi, missi, cum ipso rege et suis, pro omnibus
hominibus Christianis, qui suos nuntios ad nos diriguntur et pacem nobiscum
tenere intendunt, inivimus pacem stabilem atque firmam, conditione subscripta:
(…). Datum in castro nostro
Vilna, anno Domini MCCCXXIII dominica proxima post festum beati Michaelis.
C:
Omnibus has litteras visuris vel audituris
Gedeminus Lethowinorum rex pacem in Domino et salutem. Universis notum facimus
per presentes, quod secundum nostras litteras venerunt ad presentiam nostram
nuntii dominorum terrarum Livonie et Estonie: (…) ex parte capitanei
nobilissimi regis Dacie et vasallorum suorum frater Arnoldus, prior
predicatorum in Revalia, et Hinricus miles de Parenbeke; (…) ex parte civitatis
Rigensis domini Hinricus de Mithowia, Johannes Langleside, Ernestus Dives,
frater Wessellus, prior predicatorum, et frater Albertus Slut ex parte minorum.
(…) Datum in castro nostro Vilna, anno Domini MCCCXXIII dominica proxima post
festum beati Michaelis.
Dansk oversættelse:
Gedemin, konge af Litauen, til alle, der ser dette brev eller
hører det læse: Fred og hilsen med Gud. Vi gør vitterligt for alle med dette
brev, at i medfør af vort brev fremmødte følgende sendebud for os fra herrerne
af Livland og Estland: (…) for Danmarks højbårne konges høvedsmand og hans
vasaller broder Arnold, prior for prædikanterne i Reval, og ridder Henrik af
Parenbeke; (…) på vegne af staden Riga hr. Heinrich Mithowe, Johann Langeside,
Ernst Dive, broder Wessel, prædikanternes prior, og broder Albrecht Slut på
vegne af de små brødre. (…) Givet på vor borg Vilnius i det Herrens år 1323 på
søndagen efter Skt. Mikkelsdag.
Comments: The peace treaty was confirmed by Pope John XXII in 1324 31/8
(LEKUB 1. ser. vol. II no. 707), from which the transcripts of B and C are
preserved. ● Fr. Arnoldus is known as prior of the Friars Preachers in
Tallinn since 1315. ● The Danish king of the time was Christoffer
II (1320-1326 and 1329-1332).
Published: A. Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. IX no. 67. A-B. Liv-, Est-
und Kurländisches Urkundenbuch 1. ser. vol. II no.
694. C. Liv-, Est-
und Kurländisches Urkundenbuch 1. ser. vol. II no.
693; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. IX no. 68.
Turku |
Convent of Turku |
The bailiff of
Finland, Algot Jonsson, enjoins the mayors and city councillors of Turku to pay
100 mark in fine for unjustly having made claims on properties belonging to the
Friars Preachers, the secular clergy, school children, orphants and widows in
Turku, just as all the impounded property is to be handed back to its rightful
owners.
Source: Transcript in Registrum
ecclesiae Aboensis.
Language: Latin.
Universis ad quos presentes littere pervenerint Algotus Jonson salutem in domino sempiternam quia proconsules et consules civitatis Aboensis ausu temerario a libra equitatis et rationis tramite delirantes reverendis viris dominis fratribus predicatoribus clericis laicis pupillis orphanis et viduis possessiones quas ab antiquis temporibus jure paterno seu [d]onationis vel emptionis tytulo legittime possiderent violenter usurpare et indebite subtrahere minime formidabant. Nos autem ipsorum proconsulum et consulum in communi placido terre et predicte civitatis consistorio processum huiuscemodi temerarium invenientes et iniquum plusque misericordiam quam juris rigorem in hac parte sollicite amplectantes ob ipsorum proconsulum et consulum propriam pretium instantiam et beneplacitum multorumque discretorum interpositionem a prenominatis proconsulibus et consulibus centum markas Sweve monete cum multiplici gratiarum actione levavimus supradictis dominis clericis ac laycis possessiones suas omnes et singulas quas primitus habuerant more solito reedificando et in posterum ab ipsis et suis heredibus possidendas adjudicavimus pleno jure cum divinum et humanum sit judicium unicuique quod suum est refundere nec aliena appetere concupiscere vel habere sine causa. In cuius rei evidenciam firmiorem sigillum nostrum una cum sigillo civitatis memorate presenti sedule duximus apponendum. Datum Abo anno Domini MCCCXXIIII quinto kalendas aprilis.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. III no. 2460; Åbo domkyrkas Svartbok no. 36;
Finlands Medeltidsurkunder no. 317.
Bordeaux |
Provinces of Dacia and Regni Sicilia |
The
general chapter of the Friars Preachers prescribes commemorational prayers for
Fr. Andreas, diffinitor of the province of Regni Sicilia, who died on his way
home from the preceding chapter in Barcelona, and for the diffinitor of the
province of Dacia, who has died on his way to the present chapter in Bordeaux.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Hec sunt acta capituli generalis apud Burdigalam celebrati anno Domini
MCCCXXIIII. (…) Ista sunt suffragia (…) Pro defunctis viginti. Notum facimus
fratribus universis, quod frater Andreas diffinitor pro provincia regni
Sicilie, rediens de capitulo generali Barcinone celebrato, mortuus fuit in via.
Item, notum facimus, quod diffinitor pro provincia Dacie, veniens Burdigalam ad
capitulum generale, mortuus est in via. (…)
Comments: The act is undated, but the chapter was usually
held at Pentecost. ●
It is unknown who the deceased diffinitor of Dacia was.
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, p. 154.
Avignon |
Convent of Oslo |
Knight Bertrand de
Succiolis, procurator for King Magnus Eriksson of Norway-Sweden at the Curia in
Avignon, informs Bishop Audfinn of Bergen that Bertrand’s servant Aymeric
Beronis has died in Oslo while travelling to Norway in official business with
various valuable items for the king and his mother. Aymeric’s belongings are
now deposited with the Friars Preachers in Oslo and with the king’s seneschal
Erling Vidkunnsson, and the bishop is asked to help getting the belongings
handed over to Bertrand and Aymeric’s father, along with some money due to him.
Source: Transcript in Bartholin’s Collectanea.
Language: Latin.
Reverendo in Christo patri et
domino suo specialissimo, domino Alfinno divina providente clementia episcopo
Bergensi, Bertrandus de [Succiolis] miles de castro de Poio ... et ville sancti
Clementis dominus, suus ubique devotus, se ipsum cum omni recommendatione
reverentie et honoris. Noveritis, mi domine reverende, quod ego et Raymundus
Lamena in Romana curia pro negotiis illustrissimi principis domini Norvegie
regis nostri pro posse meo procurandis et expediendis, et ibidem diu moram
traxi, exspectans responsionem de negotiis dicti domini nostri regis et adhuc
exspecto continuo, quam adhuc habere non possum, ut evidenter in litteris dicti
domini mei regis dinoscitur apparere. Insuper, reverendissime pater et domine,
quia Aymericus Beronis, valletus et familiaris meus, dictam regiam majestatem
et dominam meam dominam matrem suam anelanter appetiit visitare, egoque de hiis
gaudens quam plurimum sibi pecuniam largiflue tradidi, ut jocalia et res
necessarias regali culmine et prefate domine matri sue portaret, qui, ut relatu fide digno percepi, in
regno Norvegie viam est universe carnis ingressus, rebus suis ac meis penes
fratres predicatores civitatis Asloyie et dominum Erlingum dapiferum dicti
domini nostri regis dimissis, et audio quod adhuc debetur aliqua pecunie
quantitas. Quare reverendissimam paternitatem benignitatemque vestram mihi
caram precibus quibus possum deprecor et exoro, ut procuratori seu
procuratoribus meis et patris Aymerici prefati, si placet, habeatis
recommendatos, predicta bona ac pecuniam sibi debitam dum vivebat, per dictum
dominum nostrum regem tradi et assignare absque diminutione aliqua mandare dignatur.
Verum, mi reverendissime pater et domine, cum ego mittam ad dictum dominum
nostrum regem procuratorem meum pro predictis nec non pro quibusdam aliis
propriis nostris negociis expediendis, rogo seu deprecor excellentissimam
dignitatem et paternitatem mihi caram, humiliter quanto carius possum, quatinus
predictum procuratorem recommendatum habeatis, et ipsum in hiis que poteritis
meis precibus dirigatis et amore taliter quod vobis tenear ad merita gratiarum;
ipse enim vobis notificabit nova istius patrie oraculo vive vocis, quare
habeatis me excusatum, quia vobis non scribo ad plenum de negotiis regiis
totaliter occupatus. Recommendans me vestre digne paternitati excellentie et
honori, paratus ad ea que dignitatis paternitatis excellentie honoris et commodi
obsecundant. Deus per sui misericordiam conservet vos vestramque celsitudinem
mihi caram per tempora longiora. Datum in curia Romana Avinione in vigilia
beate Marie de medio Augusto.
Comments: The transcript date
only has a day, not a year, but in the collection of transcripts it is placed
between letters from 1324 and 1325. ● It is unclear why some of the
belongings had been deposited with the Friars Preachers; perhaps Aymeric had
been accommodated at the priory while in Oslo.
Published: Diplomatarium
Norvegicum vol. IV no. 163.
Roskilde |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convent of Roskilde |
Fr.
Johannes, lector of the Friars Preachers in Roskilde, attests to have witnessed
Christine Jonsdatter Sjællandsfar make the vow to the prioress of the Dominican
sisters of St. Agnes in Roskilde, after which she took the veil. This took
place during the sisters’ Easter Mass. Fr. Nicolaus Michaelis celebrated the
Mass.
Source: Transcripts in Bartholin’s
Collectanea and at The Royal Library, Copenhagen.
Language: Latin.
Uniuersis presentes litteras inspecturis frater
Iohannes lector fratrum predicatorum Roskildis et Margareta relicta nobilis
uiri domini Henrici Albært sen dicta de Thythæbiærgh salutem in domino
sempiternam. Ueritati uolentes testimonium perhibere notum facimus et in uerbo
ueritatis presentibus protestamur sororem Christinam filiam Iohannis
Siælænzfæræ senioris anno domini m.ccc.xx.v. die sancto pasche in missa
conuentuali sororum sancte Agnetis post Credo in nostra presentia, sollempnem
professionem fecisse in manus priorisse, et uelem quod profitentibus sororibus
dari solet in signum perpetue firmitatis deuote et humiliter accepisse. Huic
autem sollempni professioni, omnes sorores interfuerunt cum multis aliis
secularibus mulieribus et puellis, scilicet domicella Cecilia filia domini
Henrici Albærtsen, domicella Ingiærth filia domini Iacobi Niclæssen, et filia
Andree Niclæssen de Skania cum aliis multis minus nominatis. Interfuit etiam
frater Nicholaus Michaelis qui sacris indutus euangelium sollempniter legit in
missa. In quorum omnium testimonium sigilla nostra presentibus sunt appensa.
Datum Roskildis, anno et die supradictis.
Comments: Fr. Johannes Albus (Johannes Hvide) of the Friars Preachers
in Roskilde was appointed vicar general for the province of Dacia by the
general chapter in 1327 (31/5); his appointment would
suggest that he was representing Dacia as diffinitor at the general chapter in
Perpignan. He might also be identical to the Prior
Johannes of the Roskilde convent in 1322 10/6. ●
Fr. Nicolaus Michaelis (Niels Mikkelsen) is only known from this
mentioning. Most likely, he was a priest from the friars’ convent in Roskilde;
this is indeed one of the very few insights given by the sources to everyday
relations between the two Dominican convents in Roskilde. ● Lady Christine Jonsdatter, daughter
of Jens Sjællandsfar the Elder, donated estate to the nunnery in 1316 24/3;
her nieces Lunde and Cecilie had been with the sisters since o.1310, and
her sister Cecilie since 1315 20/8. ● Lady Margrethe Tygesdatter, who co-witnessed the
entrance of Sister Christine, was a wealthy, Zealandic landowner of the Hvide
family (in Gallén 1946, 179, she is erroneously related to the family
‘Sjællandsfar’). As a child, she was raised in the nunnery of St. Agnes, and in
gratitude of her upbringing with the nuns, she donated some landed estate to
the convent in 1322. At this point, she was a widow after Knight Heinrich
Albertsen, Count of Eberstein, with manorial seat in Tybjerg in southern
Zealand. Her daughter Cecilie
was among the other named lay guests at the Easter Mass in the nunnery church.
Published: Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. IX no. 181.
Turku |
Convent of Turku |
The convent
of Friars Preachers in Turku testifies that Nils Hvit in Kimito has left the
disposal of his property entirely to his brother Henrik, a parish curator of
Turku.
Source: Transcript in Registrum ecclesiae Aboensis.
Language: Latin.
Universis presens scriptum cernentibus
Nicholaus Hwitæ, in Kymittæ commorans, salutem in Domino sempiternam. Tenore presencium omnibus innotescat, quod
karissimo fratri meo, domino Henrico, curato et sacriste ecclesie Aboensis,
juxta ritum consessum et beneplacitum heredum meorum, bona sua mobilia et
immobilia, ex hereditate seu quocunque modo per industriam suam sibi
succedencia, libere ordinandi, commutandi, vendendi, in ultimisque vite sue de
eisdem pro sue voluntatis libito testandi plenariam confero libertatem, ratum
et gratum finaliter habiturus quicquid per ipsum dominum Henricum factum fuerit
in premissis. Et ne per me seu quocunque heredes meos huiuscemodi ordinacio
molestari, prepediri seu retractari valeat in posterum, presentem cedulam
sigillis virorum discretorum, videlicet fratrum predicatorum conventus
Finlandensis, domini Elavi de Reso, canonicus Aboensis, Konradi, dilecti generi
mei, Henrici de Lybik et Gerardi Watherhonæ, cum sigillum personale non habui,
in testimonium duxi evidens muniendam. Scriptum et actum anno Domini MCCCXX
quinto, tercio idus aprilis, in civitate Aboensi.
Published: Diplomatarium Suecanum vol. III no. 2509; Åbo
domkyrkas Svartbok
no. 39; Finlands Medeltidsurkunder
no. 324.
Venice |
OP, Provinces of Anglia, Dacia, Francia and Lombardia superioris,
Convent in Vejle |
The general
chapter of the Friars Preachers introduces an annual tax to be paid by the
priors provincial for the expenses of the Order’s procurator at the Curia; the
prior provincial of Dacia is assessed to pay 4 florins a year. Furthermore, the
chapter concedes to the foundation of one convent in each of the provinces
Lombardia superioris, Francia, Dacia and Anglia.
Source: Acta capitulorum
generalium OP.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Hec sunt acta capituli generalis apud Venecias celebrati anno Domini
MCCCXXV. (…)
Iste sunt admonitiones et ordinationes.
(…) Item, volumus et ordinamus, quod quilibet provincialis teneatur mittere procuratori
ordinis pro expensis, que facte sunt in curia pro bullis impetratis, et que
fient in posterum, circa festum resurrectionis domini proximum venturum,
secundum taxationem infra annotatam: Provincia Hispanie ∙x∙
florenos, Francie ∙xv∙ florenos, provincia Tholosana ∙x∙
florenos, provincia Lombardie inferioris ∙x∙ florenos, provincia
regni Sicilie ∙viii∙ florenos, provincia Anglie ∙xii∙
florenos, provincia Theutonie ∙xx∙ florenos, provincia Ungarie ∙viii∙
florenos, provincia Lombardie superioris ∙v∙ florenos, provincia
Aragonie ∙x∙ florenos, provincia Polonie ∙iiii∙
florenos, provincia Dacie ∙iiii∙ florenos, provincia Boemie ∙iiii∙
florenos, provincia Saxonie ∙x∙ florenos, provincia Terre sancte ∙x∙
florenos, provincia Grecie ∙vi∙ florenos. (…) [159]
Concedimus unam domum provincie Lombardie
superioris. Item, aliam
provincie Francie ponendam in s. Ademaro. Item, aliam provincie Dacie. Item,
aliam provincie Anglie ponendam in Ybernia. (…) [161]
Comments: The act is undated, but the chapter was usually
held at Pentecost. ●
The
convent foundation in Dacia was most probably the one in Vejle, the only one
known from this period.
Published: Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, pp. 159-161.
Literature: Jakobsen 2021 (Vejle), pp. 95-96.
Avignon |
Province of Dacia |
Pope Johannes XXII complies with a request for
help from the Friars Preachers in Dacia, whom due to the infertile land of
their province and a ‘cooled-off love’ in the hearts of people find it
difficult to receive sufficient with proper food, whenever they are outside the
priories preaching, hearing confession or in other legitimate errands, and for
this reason they have been forced to eat bread made of rye, barley and even
bark, and to drink nothing but water, and therefore they have returned to their
convents starved and miserable, more dead than alive. Thus, the pope allows for
them to eat meat, if necessary, even if this is against their constitutions,
but only on days when all Christians are allowed to do so.
Source: Transcript in Registra Avinionensia. Vatican Archives, Rome.
Language: Latin.
Dilectis filiis ... priori provinciali et fratribus ordinis predicatorum provincie Dacie salutem. Presignis ordinis vestri religio fecunditate referta virtutum necnon devotionis sinceritas quam reverenter erga Romanam exhibetis ecclesiam promerentur, ut vos illa gratia prosequamur que necessitatibus vestris fore dinoscitur oportuna. Sane petitio vestra nobis nuper exhibita continebat, quod cum vos in officio predicationis vel audiencia confessionis, aut alicuius alterius necessarie occupationis extra vestros convuentus in provincia vestra esse contingat, sepe per plures dies estis pro alimenta vobis secundum primaria statuta regularia vestri ordinis conveniencia, ac vite necessaria propter terre ipsarum partium vastitatem et sterilitatem, necnon ut refrigescentem in cordibus hominum tempore caritatem, nisi vobiscum portetis, invenire nequitis, immo vos pane grosso siligineo vel ordeaceo, et quandoque pane de corticibus arborum confecto, et aqua sola, plures contentari oportet, propter quod macie et miseria affecti, quasi mortui revertimini ab occupationibus supradictis, et diu ut asseritis in statu huiusmodi vivere non possitis. Quare nobis humiliter supplicastis, ut providere vobis super hoc de oportuno remedio, de benignitate apostolica, misericorditer dignaremur. Nos igitur vobis pio compacientes affectu, et volentes vestris super hoc quantum cum deo possumus necessitatibus providere, huiusmodi supplicationibus inclinati, ut quocienscunque vos seu aliquem vestrum in huiusmodi officio predicationis vel audientia confessionis, aut alicuius necessarie occupationis, extra vestros conventus esse contingerit, ut prefertur et alimenta conveniencia vobis secundum statuta predicta invenire non possetis, super quibus vestras conscientias oneramus, possitis libere vesci carnibus temporibus quibus catholici homines eis in illis partibus vesci solent statutis et consuetudinibus vestri ordinis in contrarium editis nequaquam obstantibus, auctoritate vobis presentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se nouerit incursurum. Datum Avinione ∙xii∙ kalendas Septembris pontificatus nostri anno decimo.
Dansk oversættelse:
Hilsen til vore elskede sønner ... provincialprioren og
brødrene af Prædikantordenen i provinsen Dacia. Eders ordens udmærkede fromhed,
som er fuld af fortjenstfulde dyder, og den oprigtige hengivenhed, som I med
ærefrygt viser overfor Romerkirken, fortjener, at vi viser Eder en sådan nåde,
som kan afhjælpe Eders trang. I en ansøgning fra Eder, som nylig er forebragt
os, stod der, at når det hænder, at I i Eders prædiketjeneste eller når I skal
høre skriftemål eller i et andet nødvendigt ærinde befinder Eder udenfor Eders
klostre i Eders provins, er I ofte flere dage igennem ude af stand til at
skaffe de levnedsmidler, som ifølge ordenens oprindelige almindelige regler
passer for Eder, men kan på grund af de udstrakte golde jorder i hine egne og
tillige af den grund, at kærligheden i menneskenes sind med tiden ligesom
kølnes, ikke finde noget, med mindre I selv bringer det med Eder, ja, at endog
adskillige af Eder må nøjes med rug- eller bygbrød og engang imellem med
barkbrød og vand alene, så I vender magre og elendige og ligesom døde hjem fra
disse udflugter. Og da I, efter hvad I siger, ikke kan leve længe i denne
tilstand, har I derfor nu ydmygt ansøgt os om, at vi med apostolisk velvilje i
vor barmhjertighed ville sørge for Eder med et passende lægemiddel i dette
anliggende. Vi tænker da kærligt på Eder og vil tage os af Eders nød, så godt
vi efter Guds vilje kan, og vi bøjer os for denne Eders ansøgning og giver Eder
ved dette brev bevilling på, at I hver gang I eller en af Eder i ovennævnte
prædiketjeneste eller når I skal høre skriftemål eller har en anden nødvendig
beskæftigelse og derfor befinder Eder udenfor Eders klostre, som anført, og
ikke kan finde næringsmidler, som efter ordenens almindelige bestemmelser
passer for Eder, hvilket vi overlader til Eders samvittighed at afgøre, frit må
nyde kød på de samme tider som andre katolikker plejer at nyde det i hine egne,
uanset herimod stridende bestemmelser og sædvaner i Eders orden. Intet menneske
må vove at bryde dette vort bevillingsbrev eller dumdristigt handle herimod.
Men hvis nogen skulle vove at forsøge det, skal han vide, at han derved vil
pådrage sig Gud den almægtiges og hans hellige apostles Petrus’ og Paulus’
vrede. Givet i Avignon den 21. august i vort pontifikats tiende år.
Comments: The spot for the prior provincial’s name is left open in the
register. ● A supplication for such a dispensation had been submitted by
Archbishop Olof Björnsson of Uppsala around 1317 on
behalf of the Friars Preachers in Sweden, but apparently at that time it was
not obliged.
Published: Diplomatarium Norvegicum vol.
VII no. 112; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. IX no. 308.
Literature:
Jakobsen 2018a, 374-375.
Convent of Schleswig |
Last
will and testament for Knight Otto Pogwisch, in which he leaves 5 marks to the
convent of Friars Preachers in Schleswig.
Source: Original
document (damaged). The Danish National Archives, Copenhagen.
Language: Latin.
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Quoniam labilis est humana memoria atque hominum dissolutio nulli certa,
idcirco que aguntur sub tempore, ne temporis devolutione pariter dilabantur,
necesse est ut scripture ac litterarum testimonio roborentur. Scriptum est
enim: Omne cadit meritum quod suspendit in ... temporis conferendum. Ego autem Otto dictus Pogowish miles licet
infirmus corpore sanus tamen et incolumis mentis mee, in lecto egritudinis
constitutus de bonis a Deo collatis in refrigerium anime mee testamentum meum
ordino in hunc modum. In primis confero ecclesie edificande in
honore virginis gloriose Marie apud canonicos regulares in Holm trecentas
marchas lybicenses, videlicet ducentas marchas ad edificium ipsius ecclesie
centum marchas ad fenestras vitreas eiusdem. Item ecclesie Flinbeke ·v· marcas,
sacerdoti ibidem unam marcam. Item ecclesie Borchova ·ix· marcas, sacerdoti
ibidem marcbam. Item ecclesie in Elvershaen ·v· marchas, sacerdoti ibidem
marcbam. Item ecclesie Skonekerken ·v· marchas, sacerdoti ibidem marcham. Item
ad mensam fratrum minorum in Kylone ·x· marchas. Item ad edificium ecclesie
sancti spiritus ibidem ·v· marchas. Item ad dividendum inter leproses ibidem
·v· marchas, sacerdoti marcham. Item ecclesie in Slabbenhaen ·x· mesas siliginis,
domino Jacobo et domino Johann sacerdotibus ibidem cuilibet marcham. Item
ecclesie Jelenbech ·v· marchas, sacerdoti ibidem marcham. Item ad mensam
fratrum minorum in Sleswich ·x· marchas, fratri Timmoni confessori meo ·v·
marchas. Item ad mensam fratrum predicatorum ibidem ·v· marchas. Item ad
dividendum inter leproses ibidem ·v· marchas. Item sororibus sancte Clare
Roskildis, videlicet Haduich et Hilleche ·xx· marchas lybicenses. Item sorori
Elyzabeth in Poreze ·iii· marchas. Item Gotscalco ·iiii· marchas. Item O[tto]ni
fratri eius ·ii· marchas. Item Syvardo
famulo meo ·ii· marchas. Item Ryze ·ii· marcas. Item Abele ancille mee duas
vaccas. Item volo ut sacerdotes tam seculares quam claustrales missas pro anima
mea celebrent prout recipiant pecunie quantitatem, mei memoriam faciant in
canone specialem. Ista infrascripta debent esse funeralia in exequiis meis
videlicet emantur in civitate Lybicensi duo panni de serico transmarino pro
·xxx· marchis et explicantur super feretrum funeris mei hora missarum. Item
ematur unus pannus ... pro ·xii· marchis qui etiam explicetur super pannos
antedictos eodem tempore. Iste vero pannus ultimo nominatus relinquatur
ecclesie in Slabbenhaen pro una casula facienda, peractis ibidem exequiarum
mearum sollempniis et alii duo panni reliquantur ecclesie beate virginis in
Holm pro duabus casulis post meam sepulturam. Item emantur ·lx· pund cere de
qua fiant ·xii candele, quelibet de quinque pund, sex illis accendantur tempore
exequiarum mearum in ecclesia Slabbenhaen, quibus peractis una candelarum
ibidem relinquatur, secunda mittatur ecclesie Jelenbech tertia mittatur
ecclesie Flimbech, quarta mittatur ecclesie Borchova, quinta mittatur ecclesie
Elvershaen, et sexta ecclesie [Skon]echerke, que debeant accendi tempore elevationis
corporis Cristi et non alias usque in consummationem sui, sex alie candele
remaneant in ecclesia beate virginis in Holm que debent accendi cum
anniversarius meus ter in anno celebrabitur et super hoc ubicunque missa in
eadem ecclesia legitur vel cantatur semper una candelarum illarum post aliam
tempore elevationis corporis Cristi accendatur usque in omnium consummationem.
Item ematur equs qui inveniri melior poterit ·xl· marcis et assumptis omnibus
armis Ottonis vel Wlf filiorum meorum quibus melius armari solet, unus famulus
meus illa arma induat residens super equm antedictum et fer..... funeris mei
precedens et ostendens in se omnia hec ecclesie beate virginis in Holm in
remedium anime mee. Item ematur lapis ponendus super sepulchrum meum pro ·xxx·
marchis quas uxor mea recipiat de domina Unsel. Item die sepulture mee in
Slabenhaen et in claustro Holm cuilibet pauperi advenienti mendicanti
administrentur tres panes, tria bicaria cerevisie, tres denarii et frustum
lardi. Item equs et unius hominis armatura qui precedent feretrum funeris mei
in die sepulture mee debent redimi a domino preposito in Holm pro quinquaginta
marchis; summa istius testamenti sunt quingente et quinquaginta marcbe
lybicenses. Item ad edificium novi chori sanctimonialium in Poreze ·x· marchas.
Item sacerdoti Danieli cappellano meo ·ii· marchas. Scriptum sub sigillo meo
anno Domini MCCC vicesimo septimo in festo annunciationis virginis gloriose.
Comments: Otto Pogwisch de Bissee was a knight
from Holstein. Ecclesiastically, he was closely related to the Augustinian
canons regular, whose priory transfer from Neumünster to Bordesholm in the
years around 1330 he financed (as part of this same will). It is not known when
he died, but he was buried in the chancel of the new priory church in
Bordesholm.
Published: Schleswig-Holstein-Lauenburgische
Regesten und Urkunden vol. III no. 611; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. IX no. 387
(only parts of Danish relevance).
Perpignan |
Province of Dacia, Convents of Roskilde and Åhus |
Fr.
Wernerus, prior provincial of the Friars Preachers in Dacia, is absolved from
office by the general chapter in Perpignan, who appoints Fr. Johannes Albus,
lector of the convent in Roskilde, as vicar general of Dacia until a new
provincial has been elected. Shortly after, Fr. Wernerus dies in Åhus, where he
is buried.
Sources: A. Acta capitulorum
generalium OP. B. Bernardi
Guidonis Historia.
Language: Latin.
A:
In nomine patris et filii et spiritus sancti,
amen. Hec sunt acta capituli generalis apud Perpinianum celebrati anno Domini
MCCCXXVII. (…) Iste sunt
absolutiones. (…) Absolvimus priores provinciales Anglie, Polonie et Dacie. (…)
Item, ponimus vicarium generalem in provincia Dacie fratrem Johannem Album,
lectorem Roscildensem, donec provincialis electus et confirmatus et presens
fuerit in eadem.
B:
Nonus fuit frater Wernerus de Roskildis qui tenuit officium septem annis fuitque
absolutus in capitulo Pirpiniano anno Domini MCCCXXVIII. Hic obiit Aosie et
sepultus est ibidem modicum post absolutionem.
Dansk oversættelse:
Den niende var broder Verner af Roskilde, som holdt embedet i
syv år og blev afløst på generalkapitlet i Perpignan i det Herrens år 1328. Han
døde i Åhus og er begravet samme sted kort efter afløsningen.
Comments: This part of source B is only known from an addition
to the original list preserved in a manuscript version from Barcelona (Codex
Barchionensis); the addition is written with a different hand than the
preceding text. ● B has the year of the Perpignan chapter and his
absolution as 1328, which is, however, obviously wrong; perhaps this was
instead the year of Fr. Wernerus’ soon following death? ● On Fr.
Wernerus, see 1320-21. As nothing is stated
about the reason for his absolution, and considering his soon following death,
he may indeed have asked for it himself due to poor health. ● On Fr.
Johannes Albus, see 1325 7/4. His appointment
as vicar general for the the province until a new provincial was elected would
suggest that he was representing Dacia as diffinitor at the general chapter in
Perpignan. ● The following provincial chapter apparently elected Fr.
Tucho as new prior provincial of Dacia, see 1327 19/8.
● Jarl Gallén, who apparently did not know the prolonged version of
source B, and thus did not know about Prior Provincial Wernerus, suggested that
the absolved provincial in 1327 was Fr. Tucho, who was then re-elected at the
following provincial chapter (Gallén 1946, 133-134).
Published: A. Monumenta Ordinis Fratrum Praedicatorum Historica vol. IV, pp. 171-172. B. Archivum Fratrum Praedicatorum
vol. 70, pp. 88-89; Priores prouinciales in prouincia Dacie (online).
Ringsted |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convent of Roskilde, Province of
Dacia |
Fr.
Tucho, prior provincial of the Friars Preachers in Dacia, and Fr. Benedictus,
prior of the convent in Roskilde, accept, together with Lord Erik Valdemarsson,
son of Princess Jutta, to leave decision of the strife between the Dominican
sisters of St. Agnes and the princess’ heirs to 12 of Sjælland’s best men at
the landsting. Furthermore, the prior provincial gives power of attorney to
Prior Benedictus to conduct the case on behalf of the nunnery.
Source: Transcript in Bartholin’s Collectanea.
Language: Latin.
Omnibus
presens scriptum cernentibus frater Petrus Abbas Ringstadiensis, Andreas Pæterson
de Allandorp Jacobus Niclæsson ranæ, milites, Nicolaus Sweygh, Ivarus Ivarson,
Johannes Ivarson, Nicolaus Krook, Nicolaus Denkæn, Nicolaus Jønesson de
Kwærkæby et Godrinus Magnusson, armigeri, salutem in domino sempiternam. Ne
quod veritas approbat a posteris trahatur in dubium litterarum testimonio solet
perhennari. Constamus
igitur omnibus et singulis presentibus et futuris nos sub anno domini millesimo
trecentesimo uicesimo septimo feria quarta proxima ante festum beati
Bartholomei apostolici in placito generali Syelandie personaliter constitutos
fuisse uidisse et audiuisse, quod dominus Ericus Valdemari contra fratrem
Tuchone, ordinis fratrum predicatorum priorem prouincialem Dacie Suecie et
Noruegie et fratrem Benedictum priorem ordinis eiusdem Roskildis super bonis
omnibus et singulis et ubicunque locorum infra regni Dacie terminos sitis
monasterio beate Agnetis uirginis ibidem scilicet Roskildis per inclitas
domicellas Agnetem et Iuttæ clare memorie in eodem placito generali iuste et
legaliter datis et scotatis, querimoniam proferebat, asserens se melius ius
quam dicti fratres nomine dicti monasterii habere in eisdem, at illi dicti
fratres ex parte monasterii eiusdem e conuerso respondebant dicentes dicta bona
omnia et singula antedicto monasterio sancte Agnetis ratione uere donationis et
scotationis ut premissum est iuste et legaliter attinere. Ut autem dicta causa inter eos rite
et rationabiliter ac secundum iuris exigentiam, eo melius citiusque finiri et
determinari ualuisset, ideo dominus Ericus supradictus ex una parte nomine sui,
et frater Benedictus antedictus ex altera parte nomine monasterii antedicti,
cui frater Tucho supradictus prior prouincialis plenam potestatem et
auctoritatem in eodem placito dictam causam rite et discrete terminandi et
finiendi commisit penitus et assignauit denominationem terre que dicitur
landsnæfnd, in qua duodecim meliores et discretiores terre Syelandie nominati
et scripta esse dignoscuntur, uidelicet dominus Inguarus Hyort, dominus Kanutus
Niclæssen, dominus Nicolaus Tuuosen, dominus Iohannes Olæfsen, dominus Nicolaus
Absolonis, dominus Petrus Grubbe, milites; Iohannes Duuæ, Nicolaus Mandorp,
Nicolaus Iønæssen Kwærkæby, Olauus Iønæssen de Pæterstorp, Matheus Taa de
Krakæthorp et Iohannes Magnussen rector eiusdem placiti, armigeri tunc temporis
in dicto placito firmauerunt, promittentes se quod quicquid per dictos
nominatores rite et rationabiliter factum fuerit in premissis ratum ac firmum
totaliter et omnimode uelle tenere et habere, qui quidem
nominatores ad agendum jurandum et determinandum super causa antedicta feria
quarta proxima post purificacionem beate Marie nunc instantem ad dictum
placitum debent conuenire. Ne autem aliqua dubitacionis materia super huiusmodi
protestacione per nos facta, ab aliquibus in posterum debeat suboriri,
presentes litteras sigillorum nostrorum munimine fecimus roborari, in
testimonium et cautelam firmiorem. Datum Ringstadis, eodem placito anno et die supradictis.
Comments: Fr. Tucho (Tyge
‘Klerk’) is only known as acting prior provincial of the Friars Preachers
in Dacia from this single instance. He must have been elected at the provincial
chapter a few weeks before, where a successor for Fr. Wernerus, absolved at the
general chapter in 1327 (31/5), had to be
found. When Bishop Niels of Børglum in 1328 12/2
was papally absolved from office and, according to his own wish, admitted into
the Order of Preachers, Pope John XXII enjoined Archbishop Karl of Lund to find
and appoint a qualified episcopal successor for him; he apparently chose the
Dominican prior provincial. Fr. Tucho is not recorded as bishop of Børglum
until 1329, when he had been imprisoned by King
Christoffer II of Denmark, who wanted to avoid the automatically initiated
interdict by collecting a long list of accusations against the bishop in 1330
22/9 to justify his arrest. Among the issues it was claimed that Fr. Tucho
‘dictus Klerk’ had been one of the key initiators behind the deposition of King
Christoffer in 1326 (at a time, however, when Tucho was neither prior
provincial nor bishop), as prior provincial he had acquired the episcopal see
of Børglum with lies, and henceforth this ‘so-called bishop’ had eagerly opposed
the reinstallment of the king in 1329, supported the king’s foreign enemies and
promoted rebels within the kingdom, and generally violated and misused his
episcopal power in practical every way possible; it is impossible to judge if
there was any actual basis behind any of the accusations. The indictment, which
was in fact an apologia for the king’s act aimed at the Curia, was co-signed by
lay and clergy at the provincial diet of northern Jylland, including the
convent of Friars Preachers in Viborg, but since the original document is still
extant at the National Archives in Copenhagen, it apparently never left
Denmark. An interdict certainly was nevertheless proclaimed upon Denmark
because of the imprisonment. Sjælland, Lolland and Falster were absolved from
the interdict in 1331 2/5, Northern Halland in 1331 21/7, but
although Bishop Tucho was released in 1332 10/1
and reinstalled in 1332 18/5, and King
Christoffer subsequently died on 2 August the same year, the interdict was
still standing in Jylland and Fyn in 1336 21/7,
when the prior of the Friars Preachers in Schleswig co-signed a joined
supplication to the pope from ecclesiastical and lay authorities in the duchy
of Schleswig to revoke the interdict for their province. It was in fact left by
Pope Benedict XII to Bishop Tucho himself in 1337 21/6 to investigate
and judge if the interdict could be revoked in the provinces held by Count
Gerhard III of Holstein, whom he had already settled with in 1337 21/2.
After his release, the sources are quiet about the Dominican bishop of Børglum,
who acted on ordinary episcopal matters in 1332 6/5, 1333 2/10
and 1341 3/1. A new bishop of Børglum, Anders, is known from 1345. Fr.
Tucho was dead in 1350 22/3. ● Fr. Benedictus (Bent) had also acted on behalf of the sisters at moots in 1315 and 1322, but this is the first time he is explicitly located to the convent in
Roskilde - and the first time he is titled prior. He is mentioned again in 1337, still as conventual prior in Roskilde. ● This
letter represents one of the last chapters of the long strife concerning the Dominican sisters of St. Agnes
Monastery in Roskilde and the estates, which the princesses Agnes and Jutta
brought into the nunnery with them in 1263, but soon after tried to take out again, when leaving
the nunnery, which led to a juridical struggle, which on several occasions
involved the friars from the neighbouring convent (see 1279 and 1297). On 3 February 1328, the case was finally settled, as the landsting
ruled in favour of the nunnery; a verdict, which was apparently followed by the
princesses’ heirs. ● The
landsting of Sjælland had its thingstead in Ringsted.
Published: Diplomatarium Suecanum vol. IV no. 2625; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. IX no. 430.
Convents of Kalmar, Lödöse, Sigtuna, Skara, Skänninge, Strängnäs,
Turku, Visby and Västerås; Nunneries of Kalmar and Skänninge |
Last will and testament for Mathias
Kettilmundsson, sheriff of Finland, in which he chooses to be buried with the Friars Preachers in Västerås, for which they
are bequeathed with 200 marks, two silver bowls and an ivory plate.
Furthermore, the convent of Friars Preachers in Turku receives 100 marks and a
last of rye, while the Dominican sisters in Skänninge are given 10 marks.
Finally, all monastic houses in Sweden, not mentioned elsewhere in the will,
are bequeathed with 3 marks each.
Source: Contemporary
transcript. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
In nomine patris etcetera. Ego Mathias Ketilmundason testamentum meum condo et ordino in hunc modum. In primis confero fratribus predicatoribus Arosie, ubi eligo sepeliri ∙cc∙ marchas denariorum, duas pelves argenteas et unam tabulam eburneam. Item ecclesie cathedrali Upsalensi curiam meam Norby; ecclesie Lyncopensi dimidium attungum terre in Luntunum, et curiam meam Wlghæ; ecclesie Skarensi curiam meam Sigharsthorp; ecclesie Strengnensi ∙c∙ marchas denariorum de quibus episcopus ibidem levaverat ∙lxx∙ marchas; ecclesie Arosiensi curiam meam Lijmsta; ecclesie Aboensi ∙c∙ marchas denariorum, et unam tabulam magnam; ecclesie Wexionensi ∙c∙ marchas denariorum. Domino meo regi unam magnam fibulam auream; sorori sue, domicelle mee, unam minorem fibulam auream. Domino archiepiscopo Upsalensi unum cifum argenteum, unum anulum aureum, et duas timbrias mardorum; domino Lyncopensi ∙xxx∙ timbrias variorum, et duas timbrias mardorum; domino Aboensi ∙c∙ marchas denariorum. Predicatoribus in Abo ∙c∙ marchas denariorum, cum una lesta siliginis; minoribus stokholmis ∙xx∙ marchas denariorum; ad sanctam Claram ibidem tantum; monialibus in Monte beate virginis curiam meam Husaby in Aspu et ∙c∙ marchas denariorum; monialibus in Rijsbergh ∙xxx∙ marchas denariorum; sororibus Skeningie ∙x∙ marchas denariorum; item cuilibet claustro regni Swecie ∙iii∙ marchas denariorum. Item ecclesie parochiali Stokholmensi ∙iiii∙ marchas denariorum; domui sancti spiritus ibidem tantum; ecclesie sancti Jacobi ibidem ∙iii∙ marchas denariorum; item cuilibet ecclesie in Swecia, in qua bona habeo, unam vaccam, et sacerdoti, unam vaccam. Item dilecte consorti mee Aleydi curias meas Aspanes, Swina, Øndabodhæ, Wendeledhæ, Wllafors, Lundby et Oshamar, ∙iii∙ fibulas aureas, ∙x∙ anulos aureos, ∙x∙ coclearia, ∙ii∙ vasa argentea, ∙iiii∙ crateras argenteas, ∙i∙ sylffmit et ∙i∙ bicarium argenteum. Domino Birgero legifero ∙i∙ cifum argenteum, ∙x∙ timbrias variorum, et ∙i∙ timber mardorum. Domino Petro Ragualdsson ∙i∙ timber mardorum, consorti sue similiter. Domino Magno Niclisson ∙ii∙ crateras argenteas et ∙x∙ timbrias variorum, consorti sue ∙x∙ timbrias. Domino Stephano Røricsson ∙xx∙ timbrias variorum, consorti sue ∙x∙ timbrias, filie sue ∙v∙ timbrias variorum. Item domino Nicolao Abiornson ∙iii∙ attungos terre in Twnardalum. Domino Karolo Tukason ∙x∙ timbrias variorum, consorti sue similiter, filie sue ∙v∙ timbrias variorum. Item domino Karolo Orastason bona sua in Fugstadhum et Barastadhum, mihi pro quingentis marchis denariorum inpignorata. Item domino Benedicto Tukason ∙x∙ timbrias variorum. Item Eringisloni marskalcho ∙xx∙ timbrias variorum, ∙i∙ cifum argenteum, ∙i∙ balteum argenteum et ∙xi∙ dyushorn, uxori sue ∙x∙ timbrias variorum cum cifo argenteo. Magno Bendictsson ∙x∙ timbrias variorum, consorti sue unum par vestimentorum grenet irst, ∙vi∙ timbrias hermelin, cum uno anulo aureo. Karolo Neskunungsson curiam meam Myriby, unum stodh, ∙i∙ cifum argenteum, unum balteum argenteum. Gregorio Magnusson ∙ii∙ crateras argenteas, ∙x∙ timbrias variorum et ∙iii∙ clør, uxori sue ∙x∙ timbrias variorum. Karolo Bendictsson ∙xx∙ timbrias variorum. Thyrnero Thyrneson curias Bosathorp, Thorstenthorp, Bughærijdh, ∙cxl∙ marchas denariorum, et ciphum argenteum. Thyrnero Ingielldsson curiam Skæpstadhæ. Birgero Magnusson ∙x∙ timbrias variorum, uxori sue tantum. Haquino Abrahamsson ∙cc∙ marchas denariorum, in quibus mihi obligatus erat. Bo Huwth ∙xl∙ marchas denariorum; Johanni Howt tantum; Birgero Huwt tantum. Domine Cristine relicte domini M. Marinason ∙i∙ timber mardorum. Domino Johanni Fifhus bona sua que de ipso emi. Thørnero Mathison curiam Wallæ. Haquino Mathisson curiam Sten cum armatura proprie persone mee. Domine Ingiburgi Matisdotter curiam Lillyostadhæ, bona in Ganberghum que possedit Karolus in Tunum, cum uno bikario argenteo. Item domicelle Birgitte Mathisdotter curiam meam in Barastadhum et ∙i∙ bikarium argenteum. Item ipsis liberis domini Mathei Thyrneson quingentas marchas denariorum, in quibus mihi obligantur. Item filie domini Haquino Læmæ curiam Hekkenes ad nupcias. Laurentio Magnusson ∙xxx∙ marchas denariorum. Birgero Algozson ∙xxx∙ marchas denariorum. Nicolao Skatmann curiam Hidhinsbergh et ∙c∙ marchas denariorum, matri sue curiam Atlestæ. Nicolao Jonsson ∙lx∙ marchas denariorum. Infantulis Olavi Skatmann ∙v∙ timbrias variorum. Nicolao Nøøt ∙xl∙ marchas denariorum. Gerardo Zwærin ∙cc∙ marchas denariorum, cum vestitu pro ordine militari apto, Henikæ Zwærin, dextrarium me precedenteni ad sepulturam. Petro Sigridhason ∙xl∙ marchas denariorum ∙x∙ timbrias variorum et ∙i∙ kloo, uxori sue ∙x∙ timbrias. Cuilibet fratri Aleydhis ∙xxx∙ marchas puri. Birgero Joob ∙cc∙ marchas denariorum. Filie mee Ingridi curias meas Wædhla et Ekiby. Anberno Petersson ∙xxx∙ marchas denariorum. Wlphoni Rangnburghuson ∙v∙ solidos terre in ... . Johanni Muntæ curiam Kyætærasund, ∙c∙ marchas denariorum, unum frustum panni genst, et ∙viii∙ timbrias variorum. Ingoni Dyacn ∙xl∙ marchas denariorum. Magno Enkiæ curiam Sæwisalu ∙c∙ marchas denariorum. Birgero de Skurtuby terram quam possedit in Vlghum. Karolo Haraldsson coloniam in Øneem. Henikino Redhuswen primo ∙ccxl∙ marchas in quibus sibi obligatus teneor, item confero eidem ∙cc∙ marchas denariorum. Ranguasto officiali meo ∙x∙ solidos terre in Aby. Petro Brun unum attungum terre in Almborstorpe. Hassoni ∙c∙ marchas denariorum. Laurentio Gudmundason ∙i∙ marcham terre in Seltu. Goszcalcho Stokholmis ∙c∙ marchas puri pro curia Skarpwald quam confero Michaeli Pastel. Item hospiti meo Olavo de Huddungi ∙x∙ marchas denariorum, tunicam et capam panni genst. Ragnuasto Korwamulæ ∙xx∙ marchas denariorum. Stenberno Skvtta ∙xl∙ marchas denariorum. Andree Korwamulæ ∙xx∙ marchas denariorum. Item dominis Elavo canonico ∙xii∙ marchas in quibus mihi obligatus erat; Phillippo de Skaa ∙x∙ timbrias variorum; Petro de Ekro ∙x∙ timbrias; Karolo ∙x∙ timbrias; Johanni Klerk ∙xx∙ timbrias. Jacobo de Hildishøgh dimidium attungum terre cum tertia parte unius attungi in Wllawi et unum integrum par vestimentorum. Domino Menikino ∙x∙ vaccas. Domino Petro Thorstenson dimidiam marcham annone et duo pecora. Item cuilibet cappelano meo, videlicet dominis Menikino, Petro Thorstani, Petro Alandensi, Thidemanno et Petro Olavi, unum integrum par vestimentorum cum furatura variorum et ∙xx∙ marchas denariorum. Domino Henzso sacriste Aboensi ∙ii∙ marchas denariorum; cuilibet chorali ibidem ∙i∙ marcham; pauperibus scolaribus ibidem ∙iii∙ marchas. Margarete Joonsdotter curiam Luntum. Item cuilibet ancille Aleydhis ∙i∙ par vestimentorum cum suffuratura variorum. Item Jon Litin et filio suo bona mea in Pemerum et ∙l∙ marchas denariorum. Kysile curiam Skawastadhe. Laurentio Kulstub omnia bona sua libera excepta curia Luntu. Wernero Langæ omnia bona sua libera. Benedicto de Halqu et uxori sue omnia bona libera. Swenungo ∙xxx∙ marchas denariorum. Campanario in Motalum bona sua que possedit in Quistbergh. Thiderico bona sua in Wllawy. Heredibus Unnonis Knutsson bona Widhlunga. Henzikino Falkiner ∙v∙ oras terre in Lundenum. Bona Magni Boddæ in Kumu veris heredibus. Cuilibet stalulatori meo unum equum et ∙vi∙ marchas denariorum. Magistro Ottoni ∙xxx∙ marchas denariorum. Lydikino Myntaræ ∙xxx∙ marchas; Ormero muratori tantum; Nicolao Muratori ∙xii∙ marchas; cuilibet laboratori in curia mea. Magistro in suo opere ∙vi∙ marchas denariorum et unam tunicam cum capa. Ragnualdo Coco ∙x∙ marchas denariorum. Gerikino Coco ∙x∙ marchas denariorum. Plæghamanni ∙x∙ marchas denariorum, cum tunica et capa. Hinzikino Rasori ∙x∙ marchas denariorum. Cuilibet cursori meo ∙iii∙ marchas denariorum, cum tunica et capa. Item do omnes officiales meos tam Finlandie quam Swecie, quittos ab omni computatione, item quidquid placitatum est de curia Skeri firmum habeo. Insuper pro solutione marce nuper Skaris imposita domino meo regi ∙cc∙ marchas puri, per Karolum Neskunungsson de promptuario meo mitto, ipsos rusticos de Finlandia dans totaliter excusatos. Exequtores domini Haquinus Lemæ et Magnus Niclisson, armigeri, Eringislo et Karolus Neskunungsynir et Gregorius Magnusson.
Comments: The transcript is
undated, but the will is likely to have been made shortly before 11 May 1326,
when the testator died. In SDHK, however, it has been dated to 1327. ● Mathias Kettilmundsson was a Swedish
nobleman and knight, who served in the inner circle of Duke Erik and Duke
Valdemar, and later of Duchess Ingeborg. He led the rebellion against King
Birger in 1318-19 and acted as seneschal for the young King Magnus Eriksson in
1320, before he was appointed royal sheriff of Finland in 1323-24. Mathias
Kettilmundsson was married to Aleydis, probably a sister to Otto Zwerin, both
mentioned in the will. By the time of his death, 11 May 1326, Mathias was
extremely wealthy, with landed estates all over Sweden. His connection to the
convent in Västerås may have been through the family demesne Limsta (Irsta
parish), situated close by, and it has been suggested that also Mathias’
parents were buried in the priory church (Kumlien 1971, 278).
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. IV no. 2601.
Västland |
Convents of Sigtuna, Strängnäs and Västerås, Nunnery of Skänninge |
Last will and
testament for Rangborg Ingevaldsdotter, widow of Folke Jonsson, who wishes to be
buried with the Friars Preachers in Sigtuna, for which the convent is
bequeathed with 40 marks, along with another 20 marks for bringing her corps to
their priory in the case that she should die while in Värmland. Furthermore,
she leaves 2 marks for each of the convents of Friars Preachers in Västerås and
Strängnäs, as well as for the convent of Dominican Sisters in Skänninge. Fr. Petrus Philippi (of the Friars Preachers in Sigtuna) is appointed as
one of the executors of the will, and Bishop Israel OP of Västerås seals the
will.
Source: Original
document. The Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
In nomine Domini, amen. Ego
Rangburgis relicta domini Fulkonis Jonson, sana et incolumis, mente et corpore,
meum in hunc modum, facio et ordino testamentum. In primis apud fratres predicatores Sigthunie meam eligo sepulturam
quibus lego quadraginta marchas denariorum. Si vero me in Wærmælandia mori
contigerit et si mei heredes convenienter me Sigthuniam, transferre non
poterint, volo quod ipsi fratres me ad se transferant et rationi huius
translationis confero ipsis viginti marchas denariorum. Item ecclesie mee
parochiali Rozbergh lego omnia predia et bona mobilia et inmobilia que possideo
in Thorp jure perpetuo possidenda; item ad fabricam ecclesie Upsalensis quinque
marchas denariorum; item ecclesie
cathedrali Arosiensi quinque marchas denariorum;
item monasterio in Wærneem, ubi tumulata est mater mea, quinque marchas denariorum; item monasterio in Sko quinque marchas
denariorum; item fratribus in
Eskilstunum, ubi pater meus sepultus est, quinque marchas denariorum; item fratribus minoribus
Stocholmis, ubi frater meus sepultus est, quinque marchas denariorum; item fratribus predicatoribus Arosie duas marchas denariorum; item fratribus predicatoribus
Strængænes duas marchas denariorum;
item fratribus minoribus Upsalie, Enecopie, Arbughis et Nycopie cuilibet duas
marchas denariorum; item sororibus ad sanctum Martinum
Skæningie duas marchas; item sororibus ad sanctam Claram Stocholmis duas
marchas; item domui sancti spiritus Upsalie tres marchas; item domui Dei
Stocholmis unam marcham; item hospitali Enecopie unam marcham; item hospitali
Strengenes unam marcham; item in quacumque parochia curiam possideo unam marcham
ecclesie et alteram sacerdoti; item presbitero meo domino Nicholao decem
marchas denariorum; item famulo meo
Ingemundo decem marchas; item cuilibet famulo meo, qui mihi diu servierat,
quatuor marchas vel unum equm de quatuor marchis. Exsequtores autem huius mei
testamenti constituo et ordino nobiles viros dominos Laurentium Ulpson et
Gregorium Magnusson et reverendos viros dominos Beronem prepositum Upsalensem et fratrem Petrum Philippi, ut ipsi
prout de eis confido meam in premissis exsequantur voluntatem. Pro solutione
autem premissorum obligo bona mea in Locastum. In quorum evidentiam firmiorem sigilla venerabilis patris domini
fratris Israelis episcopi Arosiensis
et nobilis viri domini Anundi Rørikxson generi mei dilecti et Johannis Fukæson
filii mei karissimi una cum sigillo meo, Peto, presentibus apponi. Actum
Westlandum, anno Domini MCCCXX octavo, in crastino epyphanie Domini.
Comments: On Fr. Petrus
Philippi, see 1332. He had been prior of the Friars
Preachers in Sigtuna in 1325 2/11, when the convent made an exchange of
real estate with Rangborg, but he no longer held the office at this time, as
Fr. Bernardus was prior in 1328 16/2. ● On Bishop Israel OP of
Västerås, see 1281 2/10. ●
On Rangborg Ingevaldsdotter, see 1325 30/10. ● The region of
Värmland is situated west of Sigtuna, in the borderland between Sweden and
Norway; its eastern border was approximately 200 km away from Sigtuna. ●
Västland, where the will was made, is situated near Tierp, about 90 km north of
Sigtuna.
Published: Diplomatarium
Suecanum vol. IV no. 2649 (SDHK no. 3518).
Avignon |
Province of Dacia |
Pope John XXII enjoins the Archbishop of Lund
to punish Knight Jakob Roost and Esquire Åge Esbernsen from the diocese of
Ribe, who has assaulted and robbed Fr. Egislus Birgeri of the Order of Friars
Preachers in Sweden on his journey through Denmark on his way to the Apostolic
See. After his arrival in Avignon, Fr. Egislus has pleeded to the Curia for its
help to get satisfaction for his treatment and redress for his losses,
something which the archbishop is now instructed to see to.
Source: Transcript
in Registra Avinionensia. The Vatican
Archives, Rome.
Language: Latin.
Venerabili fratri ... archiepiscopo Lundensi salutem. Exigit justitie
debitum ut injurias et violentias passis adversus illos qui eas intulisse
dicuntur provideamus de remediis oportunis. Nuper siquidem dilecto filio Egislo
Birgeri ordinis fratrum predicatorum de regno Suecie nobis conquerente
didicimus quod dum olim ipse ad apostolicam sedem accederet Jacobus Rozstach
miles et Agho Esberni armiger Ripensis diocesis et nonnulli alii sequaces
eorum ipsum in Dacia bonisque secum habebat ausu sacrilego spoliare per
violentiam presumpserunt super quo dictus Egislus provisionis nostre remedium
contra spoliatores huiusmodi humiliter imploravit. Ne igitur prefati
spoliatores de ipsorum in hac parte malitia glorientur fraternitati tue per
apostolica scripta committimus et mandamus quatinus vocatis qui fuerint
evocandi impendas lesis super predictis simpliciter et de plano sine strepitu
et figura judicii appellatione remota justitite complementum faciens quod
decreveris per censuram ecclesiaticam firmiter observari. Testes autem qui
fuerint nominati si se gratia odio vel timore subtraxerint censura simili
appellatione cessante compellas veritati testimonium perhibere non obstantibus
constitutione felicis recordationis Bonifatii pape ∙viii∙ predecessoris nostri in qua cavetur ne
aliquis extra suas civitatem vel diocesem nisi in certis exceptis casibus et in
illis ultra unam dietam ad juditium evocetur dummodo ultra duas dietas aliquis
auctoritate presentium non trahatur seu si aliquibus communiter vel divisim a
sede sit indultum eadem quod excommunicari suspendi vel interdici non possint
per litteras apostolicas non facientes plenam et expressam ac de verbo ad
verbum de indulto huiusmodi mentionem. Datum Avinione idus januarii anno
duodecimo.
Dansk oversættelse (uddrag):
(...) For nylig har vi ved en klage til os fra vor kære søn
Ödgisl Birgersson af Prædikebrødrenes Orden i kongeriget Sverige bragt i
erfaring, at ridderen Jakob Roost og væbneren Åge Esbernsen fra Ribe Stift og
nogle andre af deres følgesvende med forbryderisk frækhed har fordristet sig
til voldeligt at udplyndre ham i Danmark, mens han var på vej til det
apostoliske sæde, og i den anledning har nævnte Ödgisl ydmygt anråbt os om vor
forsorgs hjælp imod disse røvere. For at nævnte røvere ikke skal bryste sig af
denne deres ondskab, overdrager og pålægger vi med apostolisk brev dig, broder,
at du lader stævne dem, som stævnes bør, og skaffer de skadelidte rettens
oprejsning for nævnte tab, idet du går frem ligefremt og summarisk uden
offentlighed og formelig rettergang og uden at give adgang til appel. (...)
Comments: On Fr. Egislus Birgeri, see 1327 28/12. He had been
papally appointed as coadjutor bishop just two weeks earlier, as assistant for
the ageing Bishop Israel Erlandi OP of Västerås. The incident in Denmark must
have taken place before this appointment. It is not stated or indicated to
which Swedish convent Fr. Egislus was affiliated before the appointment as
coadjutor. ● The archbishop of Lund at this time was Karl Eriksen, who in
1327 28/12 had been instructed by the same pope to see to the
implementation of Fr. Egislus’ episcopal appointment. ● Nothing further
is known about the claimed assault or its aftermath.
Published: Kirkehistoriske
Samlinger 2. ser. vol. IV, p. 196; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. X no. 1.
Avignon |
Province of Dacia |
Pope John
XXII enjoins the Archbishop of Lund to receive and accept the resignation of
Bishop Niels of Børglum, who “out of rational reasons” wishes to be absolved
from his episcopal office to join the Order of Friars Preachers “where he
wishes to serve the eternal Lord with peace in his soul”. The archbishop is
furthermore instructed to find and suggest to the Curia a suitable successor
for the episcopal office in Børglum.
Source: Transcript in
Registra Avinionensia. The Vatican Archives, Rome.
Language: Latin.
Venerabili fratri ... archiepiscopo Lundensi salutem. Cum sicut
accepimus venerabilis frater noster Nicolaus episcopus Burglanensis, certis ex
causis rationabilibus, intendat cedere oneri et honori regiminis pastoralis ecclesie
Burglanensis, nos votis eius in hac parte benignius annuentes, fraternitati tue
recipiendi ab eodem episcopo, vice nostra huiusmodi oneris et honoris liberam
cessionem, sibique auctoritate nostra dandi licentiam, quod possit ordinem
fratrum predicatorum ingredi, ut ibidem sicut desiderat in quiete spiritus
perpetuo Domino famuletur, auctoritate presentium plenam condedimus facultatem.
Ceterum tue discretioni committimus et mandamus quatinus recepta ab eodem
Nicolao episcopo huiusmodi cessione, de personis ydoneis, de quarum aliqua
eidem ecclesie Burglanensi, ne ob utilis pastoris carentiam, defectum in
spiritualibus et temporalibus patiatur, valeat provideri, per cuius
circumspectionem providam et providentiam circumspectam, eadem ecclesia
salubriter valeat gubernari, diligentius te informes, ac huiusmodi informatione
recepta de personis predictis, no per litteras tuas plenius certificare
procures, ut nos de ipsarum aliqua quam regimini eiusdem ecclesie utilem et
necessariam fore viderimus, possimus eidem ecclesie auctore Domino providere,
ipsamque prefate ecclesie preficere in episcopum et pastorem. Datum Avinione ∙ii∙ idus februari anno duodecimo.
Dansk oversættelse:
Hilsen til vor ærværdige broder ærkebiskop ... af Lund. Da vi har erfaret, at vor ærværdige broder biskop Niels af Børglum af visse fornuftige grunde agter at opgive sin byrde- og ærefulde hyrdegerning i Børglum Kirke, imødekommer vi velvilligt hans ønske i denne sag, og ved dette brev meddeler vi dig, broder, fuldmagt til på vore vegne at modtage samme biskop hans frie afkald på denne byrdefulde ærespost og med vor myndighed at tillade ham at indtræde i Prædikebrødrenes Orden, for at han dér efter sit ønske med fred i sjælen kan tjene den evige herre. Desuden betror og overdrager vi det til dit skøn, når du har modtaget biskop Niels’ afkald, omhyggeligt at søge underretning om egnede personer, af hvilke én kan indsættes til samme Børglum Kirke [...].
Comments: Bishop Niels of Børglum was in office 1304–1328. Nothing is known about him prior
to this. The cathedral chapter of Børglum was Premonstratensian, but most
Børglum bishops were found outside the ranks of the chapter, and nothing
suggests that he had been a canon regular. His first recorded actions as bishop
are from 1305, when he issued letters of indulgence in favour of the two
mendicant nunneries in Roskilde, the Franciscan Sisters of St. Clare in 1305
2/9 (DD 2 V 381) and the Dominican Sisters of St. Agnes in 1305 8/9 (DD
2 V 384). Although the Order of Preachers was not represented in the diocese of
Børglum, it was Bishop Niels who in 1323 15/8
consecrated the church of the Friars Preachers in Holbæk, situated in the
diocese of Roskilde, since the local bishop at this time was living in exile
due to a conflict with King Christoffer II of Denmark. Soon after, also Bishop
Niels seems to have joined the opposition against King Christoffer, who fled
the country in 1326; at this time, Niels was the most senior bishop of Denmark
and, thus, a leading figure in the council of the realm, who offered the Danish
throne to the young Valdemar III and his regent uncle, Count Gerhard of
Holstein. Nothing is known about Niels’ life as a Dominican friar, including
which convent he may have joined or for how long he lived. ● The archbishop of Lund at this time was Karl
Eriksen, see 1327 28/12. ● Niels’ successor as bishop of
Børglum was Fr. Tucho (Tyge Klerk),
who until then had been prior provincial of the Friars Preachers in Dacia (see 1327 19/8). ● The injunction was repeated in
1328 31/8 (see below).
Published: Kirkehistoriske
Samlinger 2. ser. vol. IV, pp. 197-198; Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. X no. 7.
Literature:
Gallén 1946, pp. 174-175.
Pope
John XXII also enjoins the archbishop to suggest a suitable portion from the
estate of the episcopal see in Børglum, which can be attributed to the bishop emeritus
for the rest of his lifetime to prevent him from suffering any needs.
Source: Transcript in
Registra Avinionensia. The Vatican Archives, Rome.
Language: Latin.
Venerabili fratri ... archiepiscopo Lundensi salutem. Nuper
fidedigna insinuatione percepta, quod venerabilis frater noster Nicolaus
episcopus Burglanensis certis ex causis rationabilibus desiderat oneri
pontificalis dignitatis cedere et honori, nos votis ipsius in hac parte
favorabiliter annuentes, tibi recipiendi ab eo vice nostra huiusmodi cessionem,
sibique dandi auctoritate nostra licentiam, quod possit ordinem fratrum
predicatorum ingredi, ut ibidem sicut affectat in quiete spiritus perpetuo
Domino famuletur per litteras nostras plenam concessimus facultatem. Ne
igitur idem Nicolaus propter huiusmodi cessionem defectum in rebus necessariis
patiatur, fraternitati tue presentium auctoritate committimus et mandamus
quatinus diligentius te informes, de quibus bonis eiusdem ecclesie sibi quoad
vixerit congrue provideri possit, cum minori ipsius ecclesie detrimento, qua
informatione recepta, nos de illis et aliis circumstantiis in talibus
attendendis per litteras tuas harum seriem continentes reddere studeas
certiores, ut circa provisionem decentem dicto Nicolao de dictis bonis dum
vixerit ordinare possimus, quod in hac parte cum minori detrimento eiusdem
ecclesie viderimus expedire. Datum
Avinione ∙ii∙ idus februari
anno duodecimo.
Dansk oversættelse:
Hilsen til vor ærværdige broder ærkebiskop ... af Lund. Vi har nylig ved troværdig meddelelse erfaret, at vor ærværdige broder biskop Niels af Børglum af visse fornuftige grunde ønsker at nedlægge sin bispeværdigheds ærefulde byrde. Idet vi nådigt har imødekommet hans ønske i denne sag, har vi med dette brev givet dig fuldmagt til på vore vegne at modtage hans afkald og med vor myndighed tillade ham at indtræde i Prædikebrødrenes Orden, for at han dér efter sit ønske med fred i sjælen kan tjene den evige herre. Men for at nu ikke nævnte Niels på grund af dette hans afkald skal lide mangel på det nødvendigste, overdrager og pålægger vi med dette brev dig, broder, at du omhyggeligt søger underretning om, hvilke af samme kirkes godser man med mindst skade for nævnte kirke kan overdrage ham for hans levetid, og, når du har indhentet underretning herom, at du sørger for ved en redegørelse at underrette os om dette og andre omstændigheder, der skal tages i betragtning i denne sag, så at vi med hensyn til en passende forsørgelse af denne Niels i hans levetid af dette gods kan fastsætte, hvad der med mindst tab for samme kirke synes hensigtsmæssigt i denne sag. Givet i Avignon...
Comments: The papal letter
does not seem to be concerned with the regular problem of allowing a Friar
Preacher any individual possesions or incomes; this was changed in the second
version of 1328 31/8 (see below).
Published: Kirkehistoriske
Samlinger 2. ser. vol. IV, p. 198; Diplomatarium
Danicum
2. ser. vol. X no. 8.
Pope
John XXII repeats his abovementioned injunction to the Archbishop of Lund
regarding the resignation of Bishop Niels of Børglum. This time, the archbishop
is authorized to appoint an episcopal successor on his own.
Source: Transcript in
Registra Avinionensia. The Vatican Archives, Rome.
Language: Latin.
Venerabili fratri ... archiepiscopo Lundensi
salutem. Ecclesiarum comodis et etiam profectibus personarum expedire
cognoscimus, si suorum presulum qui earum regiminibus laudabiliter insudarunt,
quique post longa militie laboriosa stipendia velut emiriti quietem appetunt ex
benigna permissione sedis apostolice recipiantur spontanee cessiones, eisdemque
ecclesie provideatur de aliis personis ydoneis qui ipsarum regiminibus sciant
et possint preesse laudabiliter et prodesse. Cum itaque sicut accepimus
venerabilis frater noster Nicolaus episcopus Burglanensis, suffraganeus tuus,
qui diu laudabiliter ecclesie Burglanensi dicitur prefuisse, cupiens sue quieti
consulere et sub regulari habitu per tempus residuum vite sue domino famulari
intendat oneri et honori episcopalis cedere dignitatis, nos votis eius in hac
parte favorabiliter annuentes, fraternitati tue de qua, plenam in Domino
fiduciam gerimus recipiendi vice nostra, ab eodem Nicolao episcopo, cum ab eo
super hoc fueris humiliter requisitus cessionem ipsius, quo ad onus huiusmodi
et honorem, sibique quod ordinem fratrum predicatorum post cessionem predictam
intrare valeat, et ibidem sub regulari habitu perpetuo Domino famulari, ad
cuius ingressum, ut ibi in quiete spiritus, quietis perpetuo famuletur, actori
dicitur aspirare, auctoritate nostra licentiam tribuendi, necnon eidem ecclesie
Burglanensi, cum eam sive per cessionem predictam sive per obitum eiusdem
Nicolai episcopi vacare contigerit, hac vice auctoritate predicta de persona
ydonea, que tanto oneri et honori congruat providendi, eamque preficiendi eidem
ecclesie in episcopum et pastorem, curam et administrationem ipsius ecclesie,
sibi in spiritualibus et temporalibus committendo, plenam et liberam tibi concedimus
tenore presentium de fratrum nostrorum consilio, et apostolice potestatis
plenitudine facultatem. Datum Avinione, ∙ii∙ kalendas septembris,
anno duodecimo.
Dansk oversættelse:
[...] og tillige til for denne gang med vor myndighed at sørge
for samme kirke i Børglum, når den bliver ledig enten ved denne
embedsnedlæggelse eller ved samme biskop Niels’ død, med en egnet person, som
er den store byrde og ære værdig, og indsætte ham som biskop og hyrde for samme
kirke, idet du betro ham sjælesorgen og forvaltningen i kirken i åndelige og
timelige sager. [...]
Comments: The motivation for
repeating the injunctions of 1328 12/2 is unknown. On both accounts, however,
they are slightly extended.
Published: Diplomatarium
Danicum 2. ser. vol. X no. 49.
Pope
John XXII repeats his abovementioned injunction to the Archbishop of Lund
regarding a suitable portion of estate for the resigned Bishop Niels. This time
it is added that the financial arrangement partly serves to ensure that the
retired bishop will be of no burden to the Friars Preachers, and that it is to
be implemented regardless if it goes against any existing ecclesiastical
regulations, including the statutes or constitutions of the order.
Source: Transcript in
Registra Avinionensia. The Vatican Archives, Rome.
Language: Latin.
Venerabili fratri ... archiepiscopo Lundensi
salutem. Nuper ad audientiam apostolatus nostri deducto, quod venerabilis
frater noster Nicolaus episcopus Burglanensis, suffraganeus tuus, qui diu
laudabiliter ecclesie Burglanensi dicitur prefuisse cupiens sue quieti
consulere et sub regulari habitu per tempis residuum vite sue Domino famulari
intendebat oneri et honori episcopalis cedere dignitatis nos votis eius in hac
parte favorabiliter annuentes tibi recipiendi vice nostra ab eodem Nicolao
episcopo cum ab eo super hoc fores humiliter requisitus cessionem ipsius quo ad
onus huiusmodi et honorem sibique quod ad ordinem fratrum predicatorum post
cessionem predictam intrare valeret ad cuius ingressum ut ibi in quiete
spiritus perpetuo famuletur auctori dicitur aspirare eadem auctoritate
licentiam tribuendi necnon ecclesie Burglanensi cum eam sive per cessionem
predictam sive per obitum eiusdem Nicolai episcopi vacare contigerit hac vice
auctoritate nostra de persona ydonea que tanto oneri et honori congruat
providendi eamque preficiendi eidem ecclesie in episcopum et pastorem curam et
administrationem ipsius ecclesie sibi in spiritualibus et temporalibus
committendo plenam et liberam per nostras certi tenoris litteras concessimus
facultatem. Cum autem ex eo quod sicut accepimus idem Nicolaus episcopus in
regimine eiusdem retroactis temporibus laudabiliter studuit se habere congruum
extimemus quod eidem Nicolao de eiusdem ecclesie proventibus juxta suarum
exigentiam facultatem aliqua congrua proviso assignetur fraternitati tue de qua
plenam in Domino fiduciam gerimus per apostolica scripta committimus et
mandamus quatinus eidem Nicolao episcopo post receptam ab eo huiusmodi
cessionem ac postquam ad dictum ordinem predicatorum se duxerit conferendum ut
onerosus dicto ordini non reddatur nec ipse rerum prematur inopia sed habeat
unde vivat de fructibus aliquorum bonorum dicte ecclesie provisionem congruam
pro sustentatione sua quoadvixerit facias assignari ita quod post eius obitum
eo ipso huiusmodi provisio extinguatur nec super ea prefata ecclesia amplius
molestetur contradictores per censuram ecclesiasticam appellatione post
composita compescendo non obstantibus quibuscunque constitutionibus Romanorum
pontificum predecessorum nostrorum seu statutis vel consuetudinibus eiusdem
ordinis et ecclesie contrariis juramento confirmatione apostolica vel quacunque
alia firmitate vallatis et qualibet dicte sedis indulgentia generali vel
speciali cuiuscunque tenoris existat per quam presentibus non expressam vel
totaliter non insertam effectus impediri valeat quomodolibet vel differri et de
qua cuiusque toto tenore habenda sit in nostris litteris mentio specialis.
Datum Avinione, ∙ii∙ kalendas septembris, anno duodecimo.
Dansk oversættelse:
[...] Men da vi har erfaret, at samme biskop Niels ved
bestyrelsen af denne kirke i den forløbne tid på rosværdig måde har anstrengt
sig for at vise sig opgaven voksen, og vi mener, at der skal tildeles samme
Niels en passende forsorg af Kirkens indtægterr efter deres evner, pålægger og
overdrager vi nu dig broder, til hvem vi har fuld tillid i Herren, ved denne
apostoliske skrivelse, at du, efter at have modtaget samme biskop Niels’ afkald
på embedet og han er indtrådt i Prædikantordenen, for hans livstid til
underhold for ham skal tildele ham en passende forsorg af indtægterne af nogle
af nævnte kirkes godser, for at han ikke skal blive ordenen til besvær og selv
lide nød, men have noget at leve af, således at denne forsorg efter hans død
holder op med det samme og nævnte kirke ikke yderligere skal besværes dermed,
idet du under anvendelse af Kirkens straf tugter overtrædere med udelukkelse af
appel, uanset enhver forordning af vore forgængere de romerske paver eller ordenens
og kirkens statutter og sædvaner, som er i modstrid hermed [...].
Comments: See above.
Published: Diplomatarium
Danicum 2 ser. vol. X no. 50.
Uppsala |
Convent of Sigtuna |
Laurentius de Vaksala, dean of the cathedral
chapter in Uppsala, donates some books to the Friars Preachers in Sigtuna. In
return, the convent allows him to live with them for as long as he wishes.
Source: Original document. The
Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Universis presentes litteras inspecturis. Laurentius decanus ecclesie Upsalensis, salutem in Domino sempiternam. Ne effectum mee intentionis casu aliquo fortuito contingat frustrari, tenore presentium notum facio quod religiosis viris fratribus predicatoribus Sictunie ob reverentiam gloriose Dei genitricis et pro salute anime mee contuli libros infrascriptos, videlicet Decretum meum, Decretales cum glosa ordinaria, Vincentium in duobus voluminibus, bibliam unam, et duo volumina de dictis Originalibus doctorum diversorum; committens eis ad manus dictos libros, licet debilis corpore, incolumis tamen gratia Dei existens in mente. Porro idem fratres affectu benivolo considerantes, quod sine predictorum librorum solacio, necnon et directione interdum, convenienter esse non possem, eosdem mihi ad vitam, vel ad mee lybitum voluntatis grata vicissitudine concesserunt. Quanta igitur possum districtione prohibeo, sub interminatione maledictionis eterne, ne quisquam cuiuscumque conditionis fuerit aut status, prefatos fratres post decessum meum in eorundem librorum recuperatione quomodolibet impedire, seu eosdem, contra ipsorum voluntatem maliciose presumat detinere. In premissorum autem recognitionem, et evidentiam certiorem sigillum meum presentibus est appensum. Datum Upsalie anno Domini MCCCXX octavo in die sancti Laurentii.
Dansk oversættelse:
Lars, dekan ved kirken i Uppsala, hilser alle som ser dette brev evindeligt i Herren. For at forhindre at min vilje ej skal opfyldes på grund af en ulykke, forkynder jeg med dette brev, at jeg til de fromme mænd, prædikebrødrene i Sigtuna har skænket følgende bøger, takket være deres ærbødighed over for Guds ærefulde moder og for min sjæls frelses skyld: mit Decretum, Decretales med de vanlige forklaringer, Vincentius i to bind, en bibel, og to bind som kaldes Originalibus doctorum diversorum. Jeg betror disse bøger i deres hænder, selv svag af legeme, men gennem Guds forsyn velbeholden af sjælen. Da brødrene i deres kærlighed har betænkt, at jeg uden disse bøgers trøst og til tider også rettelse ikke kan befinde mig vel, har de som en kær gentjeneste bevilget mig at leve hos dem for min livstid eller så længe jeg ønsker. Derfor forbyder jeg med al den strenghed jeg formår under trussel om evig forbandelse enhver, uanset rang eller stand, efter min bortgang på nogen som helst måde at hindre brødrene fra at få disse bøger eller i ondt forsæt vove at hindre dem mod deres vilje. Som vidnesbyrd og sikkert bevis for ovenstående er mit segl vedhængt dette brev. Givet i Uppsala i det Herrens år 1328 på den hellige Laurentius’ dag.
Comments: (Fr.) Laurentius de Vaksala (†1332) or Lars Olofsson, dean of the cathedral
chapter in Uppsala, was of wealthy family from the district east of Enköping; his
nephew, Lars Nilsson, later became provost of the same cathedral chapter. After
taking the degree as magister somewhere abroad, he became canon secular at the
cathedral chapter in Uppsala around 1285 (Ferm 1990, 193) or around 1300
(Gallén 1946, 149 note 14), where he served for a lifetime, predominantly as
dean. His byname derived from the parish church of Vaksala, situated in the
vicinity of Uppsala, which belonged to the prebend of the dean’s office. As
dean he was responsible for the clerical education of the Swedish archdiocese,
and for this reason he authored two pastoral works aimed at poor parish priests
stationed in the countryside, who would otherwise not have the means to get
acquainted with canon law and the works of the church fathers (cf. his own
introduction to the Summula): Suffragium curatorum was a general
manual for parish curators, while Summula
de ministris et sacramentis ecclesiasticis was a manual focused on the sacraments.
From the wording it seems as if the ageing Laurentius at this time only lived
with the convent in Sigtuna as a particularly privileged pensioner, but when he
donated the same convent a house in Uppsala and a beach stall in Enköping in 1330
30/5, he termed himself both dean and Friar Preacher. In an extant version
of his own Suffragium curatorum,
probably also given to the convent in Sigtuna, his affiliation to the Order as
well as his death day is noted: in ordine professus obiit anno Domini MCCCXXXII
tertio kalendas marcii, i.e. 28 February 1332 (Cod. Ups. C 18 fol.
198v, cf. Gallén 1946, 149 note 14). ● The donated books can, apart from
the Bible, be identified as Gratian’s Decretum,
Gregor IX’s Decretales, Fr.
Vincentius de Beauvais’ Summa, and
the composite work Libri originales
doctorum.
Published: Diplomatarium
Suecanum
vol. IV no.
2672; Röster från svensk medeltid,
pp. 194-197 (with Swedish translation).
Literature:
Gallén 1946, p. 149; Ferm 1990.
In addition to the abovementioned donation,
Laurentius de Vaksala confirms that he has also given the same convent a number
of unspecified books, for which the same conditions apply.
Source: Original document. The
Swedish National Archives, Stockholm.
Language: Latin.
Universis presentes litteras inspecturis Laurentius decanus Upsalensis, salutem in Domino sempiternam. Tenore presentium notum facio universis me religiosis viris fratribus predicatoribus Sictunie quosdam libros preter illos quos ipsis in meo testamento legaveram ad honorem gloriose virginis marie ac meorum remissionem peccaminum contulisse ac sanum et incolumem ad manus eis tradidisse. Prohibens omni districtione qua possum sub interminatione maledictionis eterne ne quis in posterum cuiuscumque fuerit conditionis vel status predictos fratres quo ad hanc meam donationem presumat quomodolibet molestare. In cuius rei evidentiam sigillum meum presentibus est appensum. Datum anno Domini MCCCXXVIII, die beati Laurentii.
Dansk oversættelse:
Lars, dekan ved kirken i Uppsala, hilser alle som ser dette brev evindeligt i Herren. Med dette brev forkynder jeg, at jeg til de fromme mænd, prædikebrødrene i Sigtuna, har skænket en del bøger, udover dem som er forordnet i mit testamente, til den hellige Jomfru Marias ære og for mine synders forladelses skyld, og at jeg overlader dem i deres hænder, frisk og velbeholden. Jeg forbyder med al den strenghed jeg formår under trussel om evig forbandelse enhver i fremtiden, uanset rang og stand, at på nogen som helst måde forsøge at hindre brødrene angående min gave. Til bevis på dette er mit segl vedhængt dette brev. Givet i det Herrens år 1328 på den hellige Laurentius’ dag.
Comments: One of these
unspecified books may be Laurentius’ own Suffragium
curatorum, of which a manuscript is indeed preserved in the so-called
‘Vadstena Collection’ (now at the University Library of Uppsala as Cod. Ups. C 18), which is indeed believed to
originate from the Dominican convent library in Sigtuna.
Published: Diplomatarium
Suecanum
vol. IV no.
2673; Röster från svensk medeltid,
pp. 196-197 (with Swedish translation).
Roskilde |
Nunnery of St. Agnes (Roskilde), Convent of Roskilde |
Gynceke
de Falkendal donates a field situated north-east of Roskilde, next to the mill
of the Friars Preachers, to the Dominican sisters of St. Agnes.
Source: A.
Original document. The Danish National Archives, Copenhagen. B. Register of Roskilde St. Agnes Monastery.
Language: A.
Latin. B. Danish.
A:
Omnibus presens scriptum cernentibus Gynzikæ de
Falkædalæ salutem in domino. Quod factum est in publico et apparenter ne per oblivionem
hominum defluxu temporis delabatur solet testimonio litterarum roborari et in
memoriam reduci ac renovari. Ideo ad noticiam tam precencium quam futurorum
produco et tenore presencium recognosco me in crastino Valentini martyris in
placito Roskildensis dedisse et scotasse monasterio sancte Agnetis ibidem agrum
dudum meum qui dicitur Vindæbothæ hawghæ situm inter ipsum monasterium et
molendinum fratrum predicatorum cum omnibus pertinenciis suis integraliter
scilicet, cum agris, pratis, pomerio, et aque profluxu in anime mee remedium et
antedicti claustri subsidium. Ut autem ista donacio et scotacio sit firma et
perpetua obligo me et heredes meos per presentes ipsam meam scotacionem
prefatam ab omni inpugnante et inpedire volente stabilem facere et firmam nunc
et in posterium. Datum anno domini m.ccc.xx.nono in crastino beati Valentini
martyris. In cuius rei testimonium sigillum Claws, fratris mei, et meum
presentibus sunt appensa.
B
(registration of A):
Ett Gynzicka aff Falchedalls Latine pergamendtz
breff paa en agher, kallis Windebohaffue, liggendis hoss adelueyen emellum
sorte brødre mølle oc sanctæ Agnetæ closter. Datum 1329.
English translation of B:
A Gynceke of Falkendal’s Latin parchment letter on a field, called
Vindebo Garden, lying by the public road between Black Friars’ Mill and St.
Agnes Monastery. Given 1329.
Comments: On the back of the letter is written:
Paa jenn agher, som kalles Wynerbo haffuæ liggendis hoss adelweyen
imellum Suartebroder mølle oc sancte Agnetis closter (“On a field,
called Vindebo Garden, lying by the public road between Blackfriar Mill and St.
Agnes Monastery”). Gynceke Gyncelinsen was an esquire with manorial seat
in Falkendal just outside of Roskilde. He was also citizen in Roskilde and is
known as mayor around 1350. He was son of an immigrated petty nobleman from the
island of Rügen, and possibly, he himself was the father of the Dominican
penitentiary (1362-64) Godskalk Mule de Falkendal (†1374) (Gallén 1946, p. 180).
The mill of the Friars Preachers was located somewhere along the stream
on the priory site, which was covering most of the north-eastern part of town.
Published: A. Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. X no. 100. B. Ældste danske Archivregistraturer vol. IV, pp. 285-286.
A
written evidence of the city court of Roskilde on the above-mentioned donation.
Source: A.
Original document. The Danish National Archives, Copenhagen. B. Register of Roskilde St. Agnes Monastery.
Language: A.
Latin. B. Danish.
A:
Universis ad quos presentes littere
pervenerint, communitas consulum et civium Roskildensium salutem in domino. Ut
veritas debitum processum habeat et ne per oblivionem vel malignancium
machinacionem a suo termino inpediatur, consuevit indicium scripture litterarum
certam cognicionem reformare et dubium proculpellere fine assequto veritatis.
Quapropter presencium et subsequencium noverit universitas, Gynzikæ, filium
Gyncelini de Falkædalæ, civem Roskildensem dedisse et scotasse in placito
nostro et presencia nostra in crastino beati Valentini martyris monasterio
sancte Agnetis virginis in eadem civitate agrum tunc suum qui dicitur
Windæbothæ haughæ situm inter viam puplicam juxta monasterium predictarum
dominarum et molendinum fratrum predicatorum cum omnibus suis pertinenciis,
videlicet, agris patris pomerio et aque influxu et decursu sicut eundem agrum
post patrem suum jure hereditario quiete et pacifice habuit et possedit.
Insuper eciam obligavit se et heredes suos predictum agrum cum scotacione sua
liberum facere ab omni si fuerit nunc et in posterum inpedire volente et
reddere prius dicto monasterio dominarum in perpetuum quiete possidendum. Datum
et actum, anno domini m.ccc.vicesimo nono, in crastino beati Valentini
martyris. In cuius facti evidenciam sigillum civitatis nostre presentibus
fecimus apponi.
B
(registration of A):
Borgemester oc raadtz breff vdj Roschiille, att
Gynziicka aff Falckedall, borgere vdj Roskiille, schøtte samme ager, Windeboe
haffue, tiill sanctæ Agne closter paa byethinget. Datum 1329.
English translation of B:
Mayor and council’s letter in Roskilde that Gynceke of Falkendal,
citizen in Roskilde, deeded the same field, Vindebo Garden, to St. Agnes
Monastery at the city court. Given 1329.
Comments: On the back of the letter is written:
Super unum agrum in Windæbothæhawæ.
Published: A. Diplomatarium Danicum 2. ser. vol. X no. 101. B. Ældste danske
Archivregistraturer vol.
IV, p. 286.
Lund |
Convent of Lund |
The cathedral chapter of Lund sells two sites in Lund to Archb